بررسی نقد صوفیه در زبان ائمه(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد عرفان و تصوف

چکیده

مخالفان صوفیه مدعی‌اند که پیشوایان دینی، این گروه را تخطئه کرده‌اند و در تأیید این مدعا روایاتی را برمی‌شمرند. پیش از این (در شماره 44 همین نشریه) روایات منسوب به پیامبر گرامی اسلام (ص) در این زمینه بررسی شد؛ طبق وعده قبلی، در نوشتار حاضر روایات منسوب به ائمه (ع) در نقد تصوف و صوفیه به لحاظ اعتبار سندی و محتوایی بررسی می‌شود. در نوشتار حاضر تأکید بر منابع شیعی و روایات موجود در این منابع است و روایاتی مدنظر قرار خواهند گرفت که به نحوی به کلیت تصوف و صوفیه ناظرند و به‌طور کلی به تخطئه و رد آن می‌پردازند و روایاتی که به افراد خاصی از این گروه نظر دارند بررسی نخواهند شد. این نوشتار درصدد است نشان دهد خاستگاه، منزلت و جایگاه تصوف به لحاظ روایی، آن چیزی نیست که نگاه ابتدایی و غیرمحققانه به ما می‌دهد. روشن است که بررسی روایات ناظر به نقد این گروه، به معنای نادیده‌گرفتن نقد‌های ناظر به انحرافات، متاع‌فروشی‌ها و عوام‌فریبی‌های برخی فرقه‌‌های صوفیه (که شاید بتوان مشابه آن را در دیگر گروه‌های اسلامی نیز سراغ گرفت) و دیگر مدعیان دروغین نیست؛ همان‌گونه که تعمیم کژی‌ها و خطاهای این گروه اندک به همة صوفیه نیز به دور از صواب است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
نهج البلاغه
آقابزرگ تهرانی (1408ق)، الذریعة الی تصانیف الشیعة (25 جلد)، تعلیق و تصحیح محمدمحسن منزوى، قم و تهران: اسماعیلیان و کتابخانه اسلامیه.
ــــــــــ (بی‌تا)، طبقات اعلام الشیعه (احیاء الداثر من القرن العاشر)، ج4، تعلیق علی‌نقی منزوی، قم: مؤسسه انتشارات اسماعیلیان.
ابن‌ابى‌جمهور احسائى (1405ق)، عوالی اللآلی، 4 جلد، قم: انتشارات سید الشهداء(ع).
ابن‌ابى‌الحدید معتزلى (1404ق)، شرح نهج البلاغة (20 جلد در 10 مجلد)، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشى.
ابن‌طاووس، على بن‌موسى بن‌طاووس (1400ق)، الطرائف، قم: چاپخانه خیام.
ابن‌عربی (بی‌تا)، الفتوحات المکیة، 4 جلد، بیروت: دار صادر.
ابونعیم اصفهانی، احمد بن‌عبدالله (1418ﻫ / 1997م)، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارلکتب العلمیه.
إربلى، على بن‌عیسى (1381ق)، کشف الغمة (2 جلدی)، تبریز: مکتبة بنى‌هاشمى.
 اردبیلی، احمد بن‌محمد (معروف به مقدس اردبیلی) (1375ش)، الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید علی التجرید، تحقیق احمد عابدی، [قم:] کنگره مقدس اردبیلی.
ــــــــــ (1383ش)، حدیقة الشیعة، تصحیح صادق حسن‌زاده، علی‌اکبر زمانی‌نژاد، چاپ سوم، قم: انتشارات انصاریان با همکاری دفتر کنگره مقدس اردبیلی.
ــــــــــ (بی‌تا)، حدیقة الشیعة، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
امین، سید محسن (بی‌تا)، أعیان الشیعة (11جلدی)، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
امین، سید حسن (بی‌تا)، مستدرکات أعیان الشیعة (هفت جلدی)، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات‏‏.
جزایری، سید نعمة‌الله (1404ق/1984م)، الانوارالنعمانیة، چاپ چهارم، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
جعفری، محمدعیسی (1387)، «بررسی انتساب حدیقة الشیعه به اردبیلی»، فصلنامه معارف عقلی، شماره12.
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1423ق/ 1381ش)، الرسالة الاثنی عشریة فی الرد علی الصوفیة، چاپ سوم، قم: مکتبة المحلاتی با همکاری دفتر نشر فرهنگ اهل البیت.
خوانساری، موسوی، میرزا محمدباقر (1390ش)، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم: نشر اسماعیلیان.
خویى، ابوالقاسم (1410ق)، معجم رجال الحدیث ‏و تفصیل طبقات الرواة (23 جلدی)، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
خویی هاشمی، میرزا حبیب‌الله (1424ق/2003م)، منهاج البراعة فی شرح النهج البلاغة، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
رازی، [سید جمال‌الدین] محمد بن‌حسین [معروف به مرتضی حسنی رازی] (1361ش)، نزهة الکرام و بستان العوام، تصحیح محمد شیروانی، [بی‌جا]: ناشر مصحح.
سبحانى، جعفر و دیگران (1418ق)، ‏موسوعة طبقات الفقهاء (15 جلدی)؛ قم: مؤسسه امام صادق.
سلطان محمدی، ابوالفضل (1382ش)، اندیشه سیاسی علّامه مجلسی، قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی).
سلمی، ابوعبدالرحمن (1388ش)، رسالة فی غلطات الصوفیة، در مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی (جلد سوم)، گردآوری نصرالله پورجوادی و محمد سوری، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
سنایی، مجدود بن‌آدم (1385ش)، دیوان اشعار، مقدمه بدیع‌الزمان فروزانفر و با اهتمام پرویز بابایی، چاپ دوم، [تهران:] انتشارات نگاه.
شیخ صدوق، محمد بن‌علی بن‌بابویه قمی (بی‌تا)، علل الشرائع، قم: انتشارات مکتبة الداورى.
 ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی (1371ش)، عرفان و عارف‌نمایان (کسر الاصنام الجاهلیة)، ترجمه محسن بیدارفر، چاپ سوم، تهران: انتشارات الزهرا.
عطار نیشابوری، فرید‌الدین محمد بن‌ابی‌بکر ابراهیم (1376ش)، تذکرة الاولیا (از روی نسخه مصحح نیکلسون)، [تهران]: انتشارات میلاد.
 علامه حلى، رضى‌الدین على بن‌یوسف معروف به علامه حلی (1411ق)، کشف الیقین، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد.
قمی، شیخ عباس (1380ش/ 1422ق)، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، چاپ سوم، [قم:] دارالاسوة للطباعة و النشر.
قیصری، داوود بن‌محمود (1360ش)، رسائل قیصری، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
کشى، محمد بن‌عمر (1348ش)، رجال الکشی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
کلاباذی، ابوبکر محمد (1422ق/ 2001م)، التعرف لمذهب اهل التصوف، بیروت: دار صادر.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1365ش)، الاصول الکافی، ج1، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسى، محمدباقر (1404ق)، بحار الأنوار (110 جلد)، بیروت: مؤسسة الوفاء.
نباطى بیاضى، على بن‌یونس(1407ق)، الصراط المستقیم (3جلد در یک مجلد)، نجف: کتابخانه حیدریه.
نجاشى، احمد بن‌على (1407ق)، رجال النجاشی (2 جلد در یک مجلد)، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
نوری، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل (18 جلد)، قم: مؤسسه آل‌البیت لإحیاء التراث.
هجویری، علی بن‌عثمان جلابی غزنوی (1376ش)، کشف المحجوب، تصحیح زوکوفسکی، چاپ پنجم، تهران: طهوری.