بررسی اجمالی مزارات فرق شیعه در شام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد مطالعات اسلامی

چکیده

سرزمین شام از صدر اسلام، محل تجمع و سکونت پیروان فرقه‌های مختلف اسلامی بوده است. فرق مختلف شیعه نیز از سده‌های اولیه هجری در این سرزمین حضور داشته‌اند و حتی در برخی دوره‌های تاریخی، موفق به ایجاد حکومت شیعی شده‌اند. از نظر فکری نیز در برهه‌ای از تاریخ، منطقة جبل عامل، یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و فقهی شیعه بوده است. این مطالب نشان‌دهندة اهمیت بررسی تاریخ و اعتقادات شیعیان این سرزمین است. یکی از راه‌هایی که می‌تواند به شناخت تاریخ، جامعه و اعتقادات دینی مردم یک منطقه کمک کند، مطالعه و بررسی زیارتگاه‌ها و نقاط مقدس آن مردم است. از این‌رو در این نوشتار مهم‌ترین مزارات فرق مختلف شیعه در سرزمین شام به اجمال معرفی و بررسی شده‌اند. به این منظور، مقاله در چهار بخش، به معرفی مزارات هر فرقه پرداخته است: 1. مزارات شیعیان امامیه؛ 2. مزارات علویان؛ 3. مزارات اسماعیلیان؛ 4. مزارات حروفیان. در هر بخش نیز با اشاره به مناطقِ اصلی حضور و تمرکز فرقة موردنظر، به معرفی و بررسی مزارات مورد احترام آنان پرداخته شده
است. در پایان نیز دو نکتة گذرا در باب اهمیت و کارکردِ مطالعة این مزارات بیان
شده است.
 

کلیدواژه‌ها


ابن‌جبیر، محمد بن‌احمد (بی‌تا)، رحلة ابن‌جبیر، بیروت: دار صادر.
ابن‌شدّاد، عزالدین محمد بن‌علی (1978ـ1988)، الاعلاق الخطیرة فی ذکر امراء الشام و الجزیرة، تحقیق: یحیی عبّارة، دمشق: وزارة الثقافة.
ابن‌عماد الحنبلی، عبدالحی بن‌احمد (1993)، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق محمود الارناؤوط، دمشق و بیروت: دار ابن‌کثیر.
الامین العاملی، محسن (1983)، خطط جبل عامل، تحقیق حسن الامین، بیروت: الدار العالمیة.
ـــــــــــ (1986)، اعیان الشیعة، تحقیق حسن الامین، بیروت: دار التعارف.
تامر، عارف (1994)، مراجعات اسماعیلیة، بیروت: دار الاضواء.
ـــــــــــ (1998)، الامامة فی الإسلام، بیروت: دار الاضواء.
حِتّی، فیلیب، ادوَرد جرجی و جبرائیل جبّور (1990)، تاریخ العرب، چاپ هشتم، بیروت: دار غندور.
حسن یونس حسن (بی‌تا)، منابع العرفان عند المسلمین العلویین، [بی‌جا].
الحموی، یاقوت (بی‌تا)، معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
الخصیبی، حسین بن‌حمدان (2001)، دیوان الخصیبی، تحقیق وشرح س. حبیب، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
خونده، محمد (2004)، تاریخ العلویین و أنسابهم، بیروت: دار المحجة البیضاء.
دفتری، فرهاد (1376)، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره­ای، چاپ دوم، تهران: فرزان روز.
دیب علی‌حسن (1998)، اعلام من المذهب الجعفری (العلوی)، چاپ سوم، بیروت: دارالساحل للتراث.
الذهبی، محمد بن‌احمد (1999)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی.
رزق، عاصم محمد (2000)، معجم مصطلحات العمارة و الفنون الاسلامیة، قاهره: مکتبة مدبولی.
سبط ابن‌العجمی، احمد بن‌ابراهیم (1996)، کنوز الذهب فی تاریخ حلب، حلب: دار القلم العربی.
سماقیة، محمدعلی (1987)، «مشهد الامام الحسین بحلب»، الثقافة الاسلامیة، شماره 14.
الطباخ الحلبی، محمد راغب (1989)، اِعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، تصحیح محمد کمال، چاپ دوم، حلب: دار القلم العربی.
الطویل، محمد امین غالب (1924)، تاریخ العلویین، لاذقیه: مطبعة الترقی.
عمیری، ابراهیم (1995)، سلسلة الجبال الساحلیة، دمشق: دانیة للدراسات.
غالب، مصطفی (1964)، اعلام الاسماعیلیة، بیروت: دار الیقظة العربیة.
الغزی، کامل (1991)، نهر الذهب فی تاریخ حلب، تحقیق شوقی شعث و محمد فاخوری، چاپ دوم، حلب: دار القلم العربی.
«مزارات دینیة فی لبنان» (2006)، رسالة النجف، شماره 5، http://www.al-najaf.org/resalah/5/2-mazarat.htm
المجذوب، طلال (1984)، «المواقع الدینیة فی صیدا: المساجد ومقامات الاولیاء والقدّیسین»، العرفان، شماره 723.
المکزون السنجاری، حسن بن‌یوسف (2009)، دیوان المکزون السنجاری، شرح سلیمان الاحمد، بیروت: مؤسسة البلاغ.
المهاجر، جعفر (1992)، التأسیس لتاریخ الشیعة فی لبنان و سوریة، بیروت: دار الملاک.
نصرالله، ابراهیم (1995)، آثار آل محمد(ص) فی حلب، حلب: مطبعة الوطن العربی.
ویلی، پیتر (1386)، آشیانه عقاب: قلعه­های اسماعیلی در ایران و سوریه، ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: فرزان روز.
الهروی، علی بن‌ابی‌بکر (1953)، الاشارات الی معرفة الزیارات، تحقیق جانین سوردیل ـ طومین، دمشق: المعهد الفرنسی.