دیدگاه‌های کلامی شیخ بهائی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم.

چکیده

شیخ بهایی عالم ذوالفنون عصر صفوی است که در علوم مختلف آثار مهمی بر جای گذاشته است و هنوز نیز اثرگذاری وی بر علم و فرهنگ ایران‌زمین به خوبی روشن است. مقاله حاضر سعی دارد دیدگاه‌های کلامی وی را در اصول اعتقادی، با استفاده از آثار خطی و چاپی وی ارائه دهد. ایشان با رویکردی عقلی و نقلی به تبیین مسائل پرداخته است و هم‌گام با متکلمان مدرسه حله مخالفت خویش را با فلاسفه در مسائلی مانند معراج روحانی، قدم عالم، مسبوقیت حدوث به ماده، و معاد روحانی بیان کرده است. ایشان اجتهاد در امور دنیایی و قضا شدن نماز را بر پیامبر جایز می‌داند و دلیل عدم جواز سهو بر پیامبر را اجماع بیان می‌کند. او برای امام دو مرتبه از علم را بیان می‌کند و ایمان را تصدیق قلبی و اقرار لسانی می‌داند و با توجیهی کلام نفسی را قبول می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن سینا، حسین ابن عبدالله (1352). معراج‌نامه، به اهتمام: بهمن کریمی، رشت: نشر عروة الوثقی.
الاستادی، رضا (1423). «مسائل الشیخ الصالح المازندرانی و اجوبتها»، مجلة فقه أهل البیت علیهم السلام (بالعربیه)، ش27.  
الأمین العاملی، سید محسن (1406). أعیان الشیعه، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
انصاری، مرتضی (1428). فرائد الاصول، چاپ نهم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
جعفریان، رسول (1375). میراث اسلامی ‌ایران، چاپ اول، قم: کتاب‌خانه آیت العظمی ‌مرعشی نجفی.
جهان‌بخش، جویا (1387). اعتقادات شیخ بهایی (متن عربی الاعتقادات شیخ بهاءالدین محمد عاملی به همراه سه ترجمه و شرح فارسی آن)، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر.
جوادی، محسن (1376). نظریه ایمان در عرصه کلام و قرآن، چاپ اول، قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
الحر العاملی، محمد بن الحسن (1388). التنبیه بالمعلوم: البرهان علی تنزیه المعصوم عن السهو والنسیان، تحقیق: محمود بدری، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
رضایی، محمدجعفر؛ سبحانی، محمدتقی (1391). «مدرسه کلامی اصفهان»، در: مجله تاریخ فلسفه، س3، ش11، ص111-138.
السیوری (فاضل مقداد)، مقداد بن عبد الله (1405). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم: انتشارات کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی.
الصدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی (1378). عیون اخبار الرضا، مصحح: مهدی لاجوردی، چاپ اول، تهران: نشر جهان.
ـــــــــــــ (1421). من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: دفتر نشر اسلامی.
الطباطبائی، محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مکتبة النشر الاسلامی.
الطوسی، أبو جعفر محمد بن محمد بن الحسن (1405). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، تحقیق: عبدالله نورانی، بیروت: دار الاضواء.
العاملی، محمد بن الحسین (1411). الحدیقه الهلالیه، تحقیق: السید علی الموسوی الخراسانی، الطبعة الاولی، بیروت: مؤسسه آل البیت.
ــــــــــــ (1403). الکشکول، چاپ ششم، بیروت: مؤسسه اعلمی.
ــــــــــــ (1390). رسائل الشیخ بهاء الدین محمد بن حسین بن عبد الصمد الحارثی العاملی، چاپ دوم، قم: بصیرتی.
ــــــــــــ (1405). مفتاح الفلاح فی العمل الیوم و اللیله، چاپ اول، بیروت: دار الاضواء.
ــــــــــــ (1384). الاربعون حدیث مع تعلیقات الهامه محمد اسماعیل المازندرانی الخواجوئی، تحقیق: سید مهدی الرجائی، قم: مؤسسه عاشورا.
ــــــــــــ (1423). زبدة الاصول، تحقیق: فارس حسون، چاپ اول، قم: مرصاد.
ــــــــــــ (خطی الف). رسائل ابن شدقم (المدنیات)، کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی ‌مرعشی نجفی، شماره 6662.
ــــــــــــ (خطی). حاشیه حدیث محض الاسلام، کتاب‌خانه مجلس شورای اسلامی، شماره 9664.
ملکی، محمود (1387). «حواشی بهاءالدین العاملی و شیخ ابراهیم حرفوشی بر اصول کافی»، در: مجله سفینه، ش20، ص131-148.
المجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجلسی اول، محمدتقی (1414). لوامع صاحبقرانی، چاپ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
ناجی نصرآبادی، محسن (1387). کتاب‌شناسی شیخ بهایی، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس.
نراقی، ملا احمد بن محمد مهدی (1422). رسائل و مسائل، چاپ اول، قم: کنگره نراقیین ملامهدی و ملااحمد.