احادیث غلو در اهل سنّت و تشیع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد الاهیات، فقه و مبانی حقوق اسلامی.

چکیده

این مقاله دربارة احادیث غلوآمیزی است که در دو گروه شیعه و اهل سنت وارد شده است. بدین‌منظور ابتدا مفاهیم واژه‌ها‌ی اصلی این بحث را مطرح می‌کنیم. سپس به معیارهای تشخیص غلو می‌پردازیم که عبارت است از: راویان (نقد خارجی) و نقد حدیث (نقد داخلی). پس از اشاره‌ای کوتاه به نقد خارجی، در نقد داخلی، معیارهای تشخیص غلو در احادیث را بررسی می‌کنیم که عبارت‌اند از: تعارض با قرآن، تعارض با عقل، تعارض با شأن معصوم، تعارض با علم، تعارض با واقعیت، مخالفت با حس و مشاهده، تعارض با تاریخ، جانبداری سیاسی یا کلامی یا فقهی، مخالفت با هدف اصلی شارع.

کلیدواژه‌ها


 

قرآن کریم.
ابن الأثیر الجزری، علی بن محمد (1409/1989). أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دار الفکر.
ابن بابویه، محمد بن علی (1378). عیون أخبار الرضا علیه ‌السلام، محقق/ مصحح: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان، چاپ اول.
ابن تیمیه (1421). مجموعة الرسائل و المسائل، بیروت: دار الکتب العلمیه، الطبعة الاولی.
ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی (1415/1995). الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی‌ محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن حنبل، احمد (بی‌تا). مسند احمد، بیروت: دار صادر.
إبن عبد البر (1412/1992). الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی‌محمد البجاوی، بیروت: دار الجیل، الطبعة الاولی.
ابن کثیر (1396). سیرة النبویه، بیروت: دار المعرفه، الطبعة الاولی.
ابن کثیر الدمشقی، أبو الفداء اسماعیل بن عمر (1407/1986). البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الثالثة.
ابو جیب، سعدی (1408). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، دمشق- سوریه: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
استرآبادی، علی (1409). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، محقق/ مصحح: حسین استاد ولی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
اسفراینی، ابو المظفر (بی‌تا). التبصیر فی الدین، قاهره: چاپ اول، المکتبة الأزهریة للتراث.
اشعری قمی، سعد بن عبد الله (1360). المقالات و الفرق، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
اشعری، ابو الحسن (1400). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، آلمان- ویسبادن: فرانس شتاینر، چاپ سوم.
امین، سید محسن (1406). اعیان الشیعه، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
امینی، عبدالحسین (1349). الغدیر، بی جا، مرکز الغدیر.
انیس، ابراهیم و همکاران (بی‌تا). معجم الوسیط، استانبول: المکتبة الاسلامیة، بی‌جا.
بحرانی، سید هاشم (1416). البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، چاپ اول.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1401). صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر (طبعه بالاوفست عن طبعة دار الطباعة العامرة باستانبول).
بغدادی، عبد القاهر (1408). الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة منهم، بیروت: دار الجیل- دار الآفاق‏.
البلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر (1417/1996). کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
تهرانی، آقابزرگ (1401). حصر الاجتهاد، تحقیق: محمدعلی انصاری، قم: چاپ‌خانه خیام قم، مدرسه الامام المهدی (عج).
الجرجانی، عبد الله بن عدی (1409/1998). الکامل، تحقیق: یحیی مختار غزاوی، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ سوم.
جماعة من العلماء (بی‌تا). التوفیق الربانی فی الرد علی ابن تیمیة الحرانی، بی‌جا: دار المصریة.
حسنی رازی، سید مرتضی بن داعی (1364). تبصرة العوام فی معرفة مقالات الأنام، تصحیح: عباس اقبال آشتیانی، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ دوم.
حلی، حسن بن یوسف (1411). رجال العلامه حلی، قم: دار الذخائر.
الحمیری المعافری، عبدالملک بن هشام (بی‌تا). السیرة النبویة، تحقیق: مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت: دار المعرفة.
خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی (1417). تاریخ بغداد أو مدینة الاسلام، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه، الطبعة الاولی.
دارمی، عبد الله بن بهرام (1349). سنن دارمی، دمشق: مطبعة الاعتدال.
الذهبی، شمس الدین محمد بن احمد (1413/1993). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثانیة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات الفاظ القرآن، بیروت- دمشق: دار القلم - الدار الشامیه، الطبعة الاولی.
السجستانی، ابن اشعث (1410/1990). سنن ابی داوود، تحقیق: سعید محمد اللحام، بیروت: دارالفکر.
سیستانی، علی (1414). الرافد فی علم الاصول، به قلم السید النیر، السید عدنان القطیفی، قم: بی‌نا.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1363). الملل و النحل، قم: الشریف الرضی، چاپ سوم.
الصالحی الشامی، محمد بن یوسف (1414/1993). سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی‌محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم، محقق/ مصحح: محسن کوچه‌باغی، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
طبرسی، احمد بن علی (1403). الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق/ مصحح: محمدباقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول.
طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم (1413). دلائل الامامة، محقق/ مصحح: قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، قم: بعثت، الطبعة الاولی.
الطبری، محمد بن جریر (1387/1967). تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، الطبعة الثانیة.
طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه، الطبعة الاولی.
طریحی، فخر الدین (1375). مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ سوم.
طوسی، محمد بن حسن (1351). المبسوط فی فقه الامامیة، بی‌جا: المکتبة المرتضویة، مطبعة الحیدری.
طوسی، محمد بن حسن (1390). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد بن حسن (1406). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الأضواء، الطبعة الثانیة.
عبد الرحمان، محمود (بی‌تا). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بی‌جا: بی‌نا.
العروسی الحویزی، عبد علی بن جمعة (1415). تفسیر نور الثقلین، محقق/ مصحح: هاشم رسولی محلاتی، قم: اسماعیلیان، چاپ چهارم.
عسقلانی، ابن حجر (بی‌تا). مقدمه فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة للطباعة و النشر.
العکری الحنبلی الدمشقی، ابن العماد شهاب الدین ابو الفلاح عبد الحی بن احمد (1406/1986). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق: الأرناؤوط، دمشق - بیروت، دار ابن کثیر، الطبعة الاولی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). کتاب العین، قم: انتشارات هجرت، چاپ دوم.
فیومی مقری، احمد بن محمد (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، بی‌جا:
بی‌نا.
القزوینی، محمد بن الیزید (بی‌تا). سنن ابن ماجه، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار الفکر.
کشی، محمد بن عمر (1409). رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، محقق/ مصحح: محمد بن حسن طوسی، حسن مصطفوی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). اصول کافی، محقق/ مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
مامقانی، عبدالله (1385). مقباس الهدایه، قم: دلیل ما، چاپ اول.
المتقی الهندی، ع (بی‌تا). کنز العمال، تحقیق: شیخ بکری حیانی، شیخ صفوة السقا، بیروت: مؤسسة الرسالة.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
المقریزی، تقی الدین أحمد بن علی (1420/1999). إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق: محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولی.
نوبختی، حسن بن موسی (1404). فرق ‌الشیعه، بیروت: دار الأضواء.
النیسابوری، مسلم بن الحجاج (بی‌تا). صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.
الهاشمی البصری، محمد بن سعد بن منیع (1410/1990). الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولی.