رهیافتی به مفهوم «پیمان» در اندرزنامه‌های پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ادیان غیرابراهیمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 دانشجوی دکتری معارف اسلامی گرایش اخلاق اسلامی، جامعه المصطفی

چکیده

اخلاق زرتشتی را شاید بتوان یکی از مهم‌ترین آثار برجای‌مانده از دوران ایران قبل از اسلام دانست. این اخلاق، که در قالب اندرزنامه برجای مانده است، پس از برافتادن شاهنشاهی ساسانیان نه تنها از بین نرفت بلکه عالمان آن را با شور و اشتیاق بیشتری به کار گرفتند. یکی از مهم‌ترین محورهای اخلاق اندرزی، که امروزه به زبان پهلوی در اختیار ما قرار دارد، مسئلة اعتدال و دوری از افراط و تفریط است. در این زمینه باید گفت که اساساً اعتدال چه جایگاه و نقشی در اخلاق زرتشتی دارد. از این‌رو پژوهش حاضر می‌کوشد با بررسی مسئلة میانه‌روی در متون اندرزی پهلوی، به بیان شاخصه‌ها و ساحت‌های این اصل مهم در اخلاق ایران قبل از اسلام اشاره کرده، میزان ابتنای آن بر اعتدال یونانی و نیز افتراق آن را نشان دهد.

کلیدواژه‌ها


ارسطاطالیس (1356). اخلاق نیکوماخس، ترجمة: محمد پورحسینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
آموزگار، ژاله (1386). زبان، فرهنگ اسطوره، تهران: انتشارات معین.
تفضلی، احمد (1383). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: انتشارات سخن.
دو فوشه کور، شارل هانری (1377). اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سده سوم تا سده هفتم هجری، ترجمه: محمدعلی امیرمعزی و عبدالمحمد روح‌بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران.
زنر، آر. سی. (1375). طلوع و غروب زرتشتی، ترجمة: تیمور قادری، تهران: انتشارات فکر روز.
زنر، آر. سی. (1377). تعالیم مغان، ترجمة: فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات توس.
شاکد، شائول (1381). از ایران زرتشتی تا اسلام، ترجمة: مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
العاکوب، عیسی (1374). تأثیر پند پارسی بر ادب عرب، ترجمه: عبدالله شریفی خجسته، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
عریان، سعید (1382). متن‌های پهلوی، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
فضیلت، فریدون (1381). کتاب سوم دینکرد، دفتر یکم، تهران: انتشارات فرهنگ دهخدا.
فضیلت، فریدون (1384). کتاب سوم دینکرد، دفتر دوم، تهران: انتشارات مهرآیین.
مزداپور، کتایون (1386). اندرزنامه‌های ایرانی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
مستوفی، حمدالله بن ابی بکر (1362). تاریخ گزیده، تحقیق: عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مسکویه، ابوعلی احمد بن محمد (1358). الحکمة الخالده، تحقیق: عبدالرحمن بدوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مکنزی، دیوید نیل (1379). فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمة: مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
میرفخرایی، مهشید (1392). بررسی دینکرد ششم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ناتل خانلری، پرویز (1382). تاریخ زبان فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات فرهنگ نشر نو.
Boyce, M. (1986). Middle Persian Literature, handbuch der Orientalistik Iranstik II, literature I, Leiden.
De Menasce, J. (1973). Le troisieme Livre du Denkart, Paris, P.U.E.
Gershevitch, I. (1967). The Avestan Hymn to Mitra, Cambridge University Press.
Humbach, H. (1991). The Gathas of Zarathushra, part I-II, Heidelberg.
Mackenzie, D. N. (1971). A Concise Pahlavi Dictionary, London: Oxford University.
Shaked, S. (1979). The Wisdom of the Sasanian Sages, with translate and notes, of Dēnkard, Book Six, by Āturpāt-ī Ēmētān, Boulder, col.
Shaki, M. (1981). The Denkard Account of the History of the Zoroastrian Scriptures, Archive Orientalni 49.