اسلامِ ترقی‌خواه، جهان‌وطن و معطوف به عدالت اجتماعی چگونه می‌تواند به غلبه بر فرقه‌گرایی کمک کند؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد مطالعات اسلام معاصر، دانشگاه گریفیث، استرالیا

چکیده

با توجه به افزایش فرقه‌گرایی مسلمانان در دهه یا دهه‌های گذشته، مخصوصاً در خاورمیانه، شاید اشکالی نداشته باشد که بپرسیم آیا امروزه تصور غلبه مسلمانان بر تفرقه‌های تاریخی و مذهبی شیعه و سنی اساساً ممکن است (حتی اگر چنین اختلافی را بسیار مطلوب بدانیم). رخدادهای پُرشمار اخیر «فرقه‌ای» یا خشونتی که از مذهب ناشی می‌شود یا با مذهب توجیه می‌شود و سرکوب مستمر بسیاری از جوامع مسلمان به دست سایر مسلمانان (هم درون اختلافات فرقه‌ای و هم بین این اختلافات در بسیاری از کشورهای دارای اکثریت مسلمان)، که به از دست رفتن جان بسیاری از انسان‌ها انجامیده است، تردید و فقدان خوش‌بینی در این زمینه را موجه می‌کند. اما این تصویرِ نسبتاً تیره و تار نباید ما را از تلاش برای بهترکردن اوضاع و احوال مأیوس کند، هر قدر هم که مشکل‌آفرین باشد. به دیگر سخن، بدیلِ وضع موجود امروزه از نظر بسیاری از مسلمانان، دیگر پذیرفتنی نیست، چه بر اساس مبانی و دلایل اخلاقی و چه بر اساس مبانی و دلایل مذهبی/کلامی. بخشی از راه‌حل این است که استدلال‌های عقلی و استدلال‌های مبتنی بر واقعیت زیسته به سود غلبه بر فرقه‌گرایی مسلمانان پیشاپیش در قالب نظریه اسلام ترقی‌خواه مطرح بوده است.

کلیدواژه‌ها