استحاله‌گرایی در تعامل شیعه با مخالفان مذهبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر در حوزة علمیه قم

چکیده

مدعای این مقاله آن است که برخی از دیدگاه‌هایی که در پوشش تقریب مذاهب عرضه می‌شوند، گذشته از آنکه کارکردی ضدتقریبی دارند، زمینه را برای استحاله و اضمحلال تشیع در تسنن فراهم می‌آورند. این دیدگاه‌ها از یک سو شأن امامت شیعی را پایین می‌آورند و فرهنگ امامت را تضعیف می‌کنند و از سوی دیگر فرهنگ خلافت را ترویج می‌کنند و شأن آن را بالا می‌برند. مقاله حاضر نشان می‌دهد که ترویج این قبیل دیدگاه‌ها، پیامدهای خسارت‌باری در عرصه سیاسی و اجتماعی برای شیعه و تشیع به بار می‌آورد. برای نشان‌دادن اینکه آن دیدگاه‌ها چنین نتایجی را به بار می‌آورند، اولاً خود این دیدگاه‌ها تحلیل شده‌اند تا معلوم گردد که در دل خود بر چه توصیه‌های سیاسی و اجتماعی‌ای منطوی هستند؛ ثانیاً به استنتاج‌های اصحاب این دیدگاه‌ها از مبانی خودشان اشاره شده است تا روشن شود که آن دیدگاه‌ها نه فقط منطقاً چنین نتایجی را در پی دارند، بلکه عملاً هم چنین برداشتی از آنها صورت گرفته است؛ و ثالثاً به شواهد عینی تاریخی استناد شده است، شواهدی که نشان می‌دهند تأیید و ترویج هر کدام از امامت و خلافت عملاً منتهی به نتایج سیاسی و اجتماعی خاص خود می‌گردد. در این مقاله، گاهی ادله اصحاب این دیدگاه‌ها نیز نقد شده است.

کلیدواژه‌ها


آقانوری، علی (1387)، امامان شیعه و وحدت اسلامی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
تهرانی، شیخ آقا‌بزرگ (بی‌تا)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج25، بیروت: دارالاضواء.
جعفریان، رسول (1385)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، قم: انتشارات انصاریان.
حب‌الله، حیدر (1384ش)،«طرح تقریب و مشکلات آگاهی دینی»، اندیشه تقریب، سال اول،شماره دوم.
 حلى (1414ق)، المسلک فی اصول الدین و الرسالة الماتعیة، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
 ـــــــــــ (1363ش)، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، 1جلد، الشریف الرضی، چاپ دوم، قم.
سبحانی، جعفر (1354ش)، رهبری امت، تهران: انتشارات کتابخانه صدر.
ـــــــــــ (1411ق)، الملل و النحل، 6 جلد، بیروت: الدار الاسلامیة.
سیدمرتضى (1387ق)، جمل العلم و العمل، چاپ اول، نجف اشرف: مطبعة الآداب.
شوشتری، قاضى نورالله (1409ق)، احقاق الحق و ازهاق الباطل، 23جلد، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی.
شیخ مفید، محمد بن‌محمد بن‌نعمان (1413ق الف)، الإختصاص، یک جلد، قم: انتشارات کنگره جهانى شیخ مفید.
ـــــــــــ (1413ق ب)، الفصول المختارة، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1365)، الکافی، چاپ چهارم، تهران:‏ دارالکتب الإسلامیة‏. ‏
لاهیجی، ملاعبدالرزاق (1362)، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تهران: انتشارات الزهراء.
مجلسی، محمدباقر (بی‌تا)، بحار الانوار، بیروت: موسسه الوفاء.
مطهری، مرتضی (1376)، امامت و رهبری، چاپ بیستم، قم: انتشارات صدرا.
منتظری نجف‌آبادى، حسینعلى (1409‍ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمه محمود صلواتى و شکورى، 8 جلد، قم: مؤسسه کیهان.
 نراقى، مهدی (1369ش)، انیس الموحدین، چاپ دوم، تهران: انتشارات الزهراء.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1364ش)، ندای وحدت، بی‌جا: انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
ـــــــــــ (1380ش)، «چشم انداز تقریب مذاهب اسلامی»، هفت آسمان، شماره نهم و دهم.