طبقه‌بندی گرایش‌ها و سبک‌های تفسیری شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر حوزه علمیه قم

چکیده

نوشته حاضر درصدد است به این پرسش بپردازد که «گرایش‌ها و سبک‌های تفسیری شیعه چه طبقه‌بندی و ساختاری دارند؟». دانستن این مسئله، دست‌کم به نوعی وضعیت‌سنجی از فاسیر موجود و شناخت برخی قوت‌ها و ضعف‌های آنها می‌انجامد و به داوری دربارة تفاسیر نیز کمک خواهد کرد. برای دستیابی به پاسخ این مسئله، با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مرور منابع موجود، نخست تعریفی از گرایش و سبک تفسیری ارائه شده است؛ و آنگاه بر اساس این تعریف، تفاسیر موجود شیعی طبقه‌بندی شده‌اند. گرایش تفسیری عبارت است از: جهت‌گیری‌هایی که از هدف‌ها و دغدغه‌های ذهنی مفسر، یا تخصص و دانش
او یا نیازها و خواسته‌های مخاطبان برمی‌خیزد. سبک تفسیری نیز یعنی
حالت‌ها و چگونگی بیان و عرضه متن تفسیر قرآن. بر اساس این تعریف،
گرایش‌های تفسیری شیعه در شش گروه طبقه‌بندی شده‌اند:
1. ادبی، 2. فقهی، 3. کلامی، 4. فلسفی، 5. ترتیبی و 6. اجتماعی. طبقه‌بندی سبک‌های تفسیری شیعه نیز در 1. زبان تفسیر، 2. شکل بیان تفسیر و 3. تفاسیر موضوعی به نمایش درآمده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها


آغابزرگ تهرانی، محمدمحسن (1403ق)، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت: دارالأضواء.
انوشه، حسن (1376)، دانشنامه ادب فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ایازی، سید محمدعلی (1414 ق)، المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بابایی، علی‌اکبر و غلامعلی عزیزی‌کیا و مجتبی روحانی‌راد (1379)، روش‌شناسی تفسیر قرآن، زیر نظر محمود رجبی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
تبریزی، محمدحسین بن‌خلف (1361)، برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
جوادی آملی، عبدالله (1378)، تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی، سعید (1381)، «معرفی تسنیم، تفسیر قرآن کریم»، مجله پژوهش و حوزه، پاییز، شماره 11.
خوش‌منش، ابوالفضل (1386)، «تفسیر اجتماعی قرآن و بیداری اسلامی»، مجله پژوهش و حوزه، تابستان و پاییز، شماره 30و31.
دهخدا، علی‌اکبر (بی‌تا)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سبحانی، جعفر (1384)، المناهج التفسیریه، چاپ سوم، قم: مؤسسه امام صادق.
شاکر، محمدکاظم (1382)، مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
شریف لاهیجی، بهاءالدین (قطب الدین) محمد بن‌شیخ علی (1373)، تفسیر شریف لاهیجی، تصحیح میرجلال‌الدین حسینی ارموی (محدث) و دکتر محمد ابراهیم آیتی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
علوی‌مهر، حسین (1381)، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، قم: انتشارات اسوه.
ـــــــــــ (1384)، آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
عمید زنجانی، عباسعلی (بی‌تا)، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، چاپ چهارم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مؤدب، سیدرضا (1380)، روش‌های تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم (انتشارات اشراق).
مدیر شانه‌چی، کاظم (1386)، آیات‌الاحکام، چاپ هفتم، تهران: سمت.
معرفت، محمدهادی (1380)، تفسیر و مفسران، ترجمه علی خیاط و علی نصیری، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
معین، محمد (1375)، فرهنگ فارسی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
نفیسی، علی‌اکبر (2535)، فرهنگ نفیسی (ناظم الأطبا)، تهران: کتاب‌فروشی خیام.