بررسی مقایسه‌ای مفهوم خودشناسی از نگاه آیین زرتشت و اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت از دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه مبانی تعلیم و تربیت دانشگاه شیراز

3 دانشیار گروه الاهیات دانشگاه شیراز

چکیده

خودشناسی، از آن رو که موجب تعالی و تکامل اخلاقی و معنوی انسان است، از جمله موضوعات محوری در تمام مکاتب اخلاقی، آیین­ها و ادیان توحیدی است؛ به طوری ­که دعوت به خودشناسی، سرآغاز دعوت پیشوایان مکاتب اخلاقی، مصلحان بشری و پیامبران الاهی و مبنای تعالیم آنها جهت هدایت انسان­ها بوده است. با توجه به بحث وحدت بین ادیان توحیدی و به تبع آن وجود پاره­ای اشتراکات میان این ادیان، از نظر اصول، مبانی و اهداف، اگر موضوع خودشناسی یکی از مقوله­های اساسی انسان­شناسی در نظر گرفته شود، می­توان چنین استنباط کرد که باید میان ادیان توحیدی از نظر مفهوم خودشناسی اشتراکاتی وجود داشته باشد. بر این اساس، نوشتار حاضر پس از اشاره‌ا­ی مختصر به مبانی انسان­شناسی و نیز حالات و مراتب تعالی روح از نگاه زرتشت و اسلام، به بررسی مقایسه‌ای مفهوم خودشناسی از نگاه این ادیان می­پردازد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (1387). ترجمه: ابوالفضل بهرام­پور، قم: انتشارات تلاوت.
آشتیانی، جلال­الدین (1374). زرتشت (مزدیسنا و حکومت)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
اعرافی، علیرضا، بهشتی، محمد، فقیهی، علی‌نقی، ابوجعفری، مهدی (1381). اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، تهران: سمت.
افتخارزاده، محمودرضا (1377). ایران؛ آیین و فرهنگ، تهران: انتشارات رسالت ­قلم.
الهامی، داوود (1377). «اخلاق و عرفان (خودشناسی)»، در: مجله فلسفه، کلام و عرفان: درس­هایی از مکتب اسلام، ش4، ص26-33.
اوشیدری، جهانگیر (1371). دانش‌نامه مزدیسنا، تهران: نشر مرکز.
ایرانی، دین‌شاه (1311). پرتوی از فلسفه ایران باستان، بمبئی: انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی.
باهنر، محمدجواد (1387). انسان و خودسازی، تهران: نشر شاهد.
بیات، اسدالله (1368). انسان در قرآن، تهران: بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.
بویس، مری (1374). تاریخ کیش زرتشتی، ترجمه­: همایون صنعتی­زاده. تهران: انتشارات توس.
بهار، مهرداد (1369). بندهش، تهران: انتشارات توس.
پاپنهایم، فریتس (1387). از خود بیگانگی انسان مدرن، ترجمه: مجید مددی، تهران: انتشارات
آگاه.
پارسانیا، حمید (1381). «از عقل قدسی تا عقل ابزاری»، در: مجله علوم سیاسی، ش19، ص7-16.
تفضلی، احمد (1380). مینوی ­خرد، تهران: انتشارات توس.
جوادی آملی، عبدالله (1385). تفسیر موضوعی قرآن کریم: سیرت و صورت انسان، قم: نشر
اسراء.
حلی، حسن ابن یوسف (1412). کشف­المراد، تصحیح: آیت­الله حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه.
خمینی، سید روح‌الله (1382). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دارمستتر، جیمس (1348). تفسیر اوستا و ترجمه گاتاها، ترجمه: موسی جوان، تهران: چاپ­خانه­ رنگین.
دوست‌خواه، جلیل (1362). اوستا، تهران: انتشارات مروارید.
رجبی، محمود (1385). انسان­شناسی، قم: انتشارات مؤسسه­ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
رحیمیان، سعید (1384). «ارتباط خودشناسی با خداشناسی در عرفان ابن­عربی»، در: فصلنامه­ انجمن معارف اسلامی ایران، ش3، ص11-43.
رضی، هاشم (1344). زرتشت و تعالیم او، تهران: انتشارات فروهر.
رودگر، محمدجواد (1382). «معرفت نفس در تفسیر المیزان»، در: مجله رواق اندیشه، ش18، ص49-70.
شایگان، داریوش (1357). «معاد و قیامت در عرفان اسلامی و هندو»، در: مجله الفبا، ش2، ص2-3.
شمشیری، بابک (1387). درآمدی بر هویت ملی، شیراز: انتشارات نوید شیراز.
شمشیری، بابک (1385). تعلیم و تربیت از منظر عشق و عرفان، تهران: انتشارات طهوری.
شهزادی، رستم (1371). زرتشت و آموزش­های او، تهران: انتشارات فروهر.
شهزادی، رستم (1367). جهان­بینی زرتشتی، تهران: انتشارات فروهر.
صبوری، نرجس‌بانو (1390). پزشکی به روایت کتاب سوم دینکرد، تهران: مرکز پژوهش­های ایرانی- اسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، ج18، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
قائم‌مقامی، احمد­رضا (1387). «ملاحظاتی کوتاه درباره بعضی قوای نفس در متون زرتشتی»، در: مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش187، ص97-119.
محمدی گیلانی، محمد (1378). درس­های اخلاق اسلامی، به کوشش: جعفر سعیدی، تهران: نشر سایه.
مطهری، مرتضی (1364). مقدمه­ای بر جهان­بینی اسلامی (انسان در قرآن)، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1363). تکامل اجتماعی انسان، قم: انتشارات صدرا.
مظاهری، حسین (1375). کاوشی نو در اخلاق اسلامی، ج1، ترجمه: محمود ابوالقاسمی، (بی‌جا]: مؤسسه­ نشر و تحقیقات ذکر.
مهر، فرهنگ (1374). دیدی نو از دینی کهن، تهران: چاپ دیبا.
نصری، عبدالله (1361). مبانی انسان­شناسی در قرآن، تهران: نشر بنیاد انتقال به تعلیم و تربیت.
نیولی، گراردو (1390). از زرتشت تا مانی، ترجمه: آرزو رسولی، تهران: نشر ماهی.
وحیدی، حسین (1382). شناخت زرتشت، تهران: نشر علم.