اجتهاد: بررسی مقایسه‌ای دیدگاه ابن‌عثیمین و سیدعلی‌نقی حیدری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری وهابیت‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

«اجتهاد» راه و روشی در علم اصول است که برای استنباط در احکام و فروع دین به کار می‌رود. اجتهاد در لغت به معنای سعی و کوشش و در اصطلاح، استنباط حکم فرعی از ادله شرعی و عقلی است. استنباط و مستنبط هر کدام دارای شرایط و وظایفی است. مجتهد با به‌کارگیری قوه و قدرت استنباط، حکم موضوعی را از مدارک آن به دست می‌آورد. بنابراین احکامِ واضح و روشن مثل وجوب نماز و روزه در دایره اجتهاد قرار نمی‌گیرد، بلکه باید پذیرفته شود. همچنین بررسی تحلیلی و مقایسه مسئله اجتهاد با تمام شرایط و ویژگی‌هایش از جمله موضوعاتی است که میان وهابیت اطلاعات دسته‌بندی‌شده‌ای درباره‌اش وجود ندارد؛ بنابراین برخی محققان معتقدند علمای وهابی اعتقادی به اجتهاد ندارند. اما به اعتقاد ما، علمای سلفی و وهابی هم دارای مبانی (هرچند جسته و گریخته) اجتهادی هستند. در این نوشتار افزون بر تعریف لغوی و اصطلاحی «اجتهاد» و بیان سیره کلی علمای شاخص وهابیت در بحث اجتهاد، کوشیده شده است از باب نمونه مباحث اجتهاد ابن‌عثیمین از علمای وهابیت با مباحث اجتهاد سیدعلی‌نقی حیدری از علمای امامیه، بررسی و مقایسه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌تیمیه، محمد بن عبدالحلیم (1416 ق)؛ مجموع فتاوی؛ تحقیق: مروان کجک؛ الطبعة الاولی، مصر: دار الکلمة الطیبه.
ابن‌صالح العثیمین، محمد (2001 م)؛ الاصول من علم الاصول؛ اسکندریه: دار الایمان، نسخه الکترونیکی.
بخاری، محمد [بی‌تا]؛ الصحیح؛ بیروت: دار إبن‌کثیر.
جوزی، ابن‌قیم [بی‌تا]؛ أعلام الموقعین؛ قاهره: دار الحدیث، نسخه الکترونیکی.
حیدری، سیدعلی‌نقی [بی‌تا]؛ اصول الاستنباط فی اصول الفقه و تاریخه بأسلوب جدید؛ قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
ذاکری، علی‌اکبر (1375 ش)؛ «تجزی در اجتهاد از دیدگاه محقق اردبیلی»؛ کاوشی نو در فقه اسلامی؛ ش .
الزحیلی، وهبه (1986 م)؛ علم اصول الفقه الاسلامی؛ دمشق: دار الفکر.
سلمان، محمد بن عبد الله بن سلیمان (1422 ق)؛ دعوه الشیخ محمد بن عبد الوهاب و أثرها فی العالم الإسلامی؛ الطبعة الاولی، ریاض: وزاره الشؤون الإسلامیة والأوقاف والدعوة والإرشاد، نسخه الکترونیکی.
عاصمی نجدی، عبدالرحمن بن محمد (1425 ق)؛ الدرر السنیة فی الأجوبة النجدیة؛ الطبعة السابعة، [بی‌جا]: [بی‌نا].
کثیری، سیدمحمد (1429 ق)؛ السلفیة بین أهل السنة والإمامیة؛ چ دوم، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
محمد نصیر، آمنه (1403 ق)؛ الشیخ محمد بن عبد الوهاب؛ الطبعة الاولی، بیروت: دار الشروق، نسخه الکترونیکی.
نیشابوری، مسلم بن حجاج (1329-1334 ش)؛ صحیح مسلم؛ مصر: دار الطباعة العامرة.