آینده دینداری ایرانیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری دین‌پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

تاریخ نشان می‌دهد که ایرانیان مانند بسیاری از دیگر اقوام متمدن و باسابقه جهان همواره دیندار زیسته‌اند. دینداری ایرانیان در دنیای امروز نیز همچنان نکته‌ای در خور توجه و زبانزد نزد اندیشمندان دین‌پژوه است. با این حال، از برخی دلایل و شواهد موجود برمی‌آید که در آینده‌ای نه چندان دور وضعیت دینداری در ایران دگرگون شود. دینداری اکنون و قرن‌ها پیش از این در ایران، دینداری فقه‌مدارانه بوده است؛ این نوع دینداری که به حسب اوضاع و احوال خاص دوران غیبت و رویکرد غالب فقهی، احتیاط‌محور و تا حدی مشکل است، تاکنون نتوانسته است رضایت و خرسندی عمومی دینداران را برانگیزاند. لذا به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک شکل دینداری ایرانیان تغییر کند و از شریعت‌مداری مبتنی بر فقه و فقها، به معنویت‌گرایی صوفیانه، که خود نیز سابقه تاریخی بلندی در میان اقوام ایرانی داشته و دارد، گرایش یابد. در این مقاله، با رویکردی الاهیاتی به دین و انسان می‌نگریم و انواع دینداری را از نظام وجودی این دو اخذ می‌کنیم. نوع دینداری آینده ایرانیان خود می‌تواند شاهدی بر بی‌اعتنایی به بخش یا بخش‌هایی از ابعاد دین و نظام وجودی آدمی باشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
بابایی، رضا (1383). دین و دینداری، قم: هجرت.
بادامچی، میثم (10/3/1396). «تنش فلسفه و عرفان در روشنفکری دینی سروش»، در https://www.bbc.com/persian
جعفریان، رسول (1379). صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
جلایی‌پور، محمدرضا (19/9/1395). «چشم‌انداز تغییرات دینی در ایران»، در: https://3danet.ir.
حسن‌پور، آرش؛ ربانی، علی (1393). «نقد مطالعات گونه‌شناسی دینداری و ارائه چارچوبی نو»، در: راهبرد فرهنگ، ش28، ص61-90.
خمینی، روح‌الله (بی‌تا). صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1390). روزگاران تاریخ ایران، تهران: سخن.
سراج‌زاده، حسین (1384). چالش‌های دین و مدرنیته، تهران: نشر نو.
سروش، عبدالکریم (1387). آیین در آیینه، تهران: صراط.
شجاعی زند، علی‌رضا (1384). «مدلی برای سنجش دینداری در ایران»، در: جامعه‌شناسی ایران، دوره ششم، ش1، ص34-66.
صدوق، محمد بن علی (1405). کمال الدین و تمام النعمة، قم: جامعه مدرسین.
ضیایی‌فر، سعید (1388). تأثیر اخلاق در اجتهاد، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1382). تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عبدالرزاق، مصطفی (1345). تمهید لتاریخ الفلسفة الاسلامیة، قاهره: مطبعة لجنة التألیف.
گرجی، ابوالقاسم (1421). تاریخ فقه و فقها، تهران: سمت.
متولی، سید علی (16/5/1397). «مشروطه: آزمون مسئولیت‌پذیری فقها و روشنفکران»، در: www.ijtihadnet.ir.
مصباح یزدی، محمدتقی (1390). در کوچه‌های آفتاب، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1385). مجموعه آثار: تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا.
نیازی، قدرت‌الله (1389). تاریخ فقه و فقها، همدان: دانشگاه بوعلی.
www.tebyan.net