فلسفه و رویکردِ وحیانى ـ عرفانى شیخ اِشراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر فلسفه و کلام اسلامی

چکیده

روش مشّا و اشراق، دو روش فلسفى هستند که فیلسوفان در تبیین مسائل فلسفى بر اساس آن مشى می‌کنند. در این میان، سهروردى از جمله فیلسوفانى است که علاوه بر روش یادشده با رهیافتى به قرآن و عرفان، و عرضة فلسفه خود بر این دو منبع، آموزه‌هاى عقل را با آب جارى وحى جلایى دیگر داده و فلسفه‌اى عرفانى را بنیان نهاده است. مقالة پیش رو، با توجه به حجم خود، این موضوع را بررسیده است. ساختار کلى این نوشتار در سه بخش اصلى فراهم آمده است: ابتدا مشرب و نظام فلسفى و کلیاتى از افکار شیخ به‌عنوان مقدمه آمده و سپس مستندات وحیانى، و در پایان عرفان سهروردى به اختصار شرح داده شده است.
 

قرآن
آسین پالاسیوس، میگل، فلسفه عرفانى ابن‌مسرّه، ترجمه فریدالدین رادمهر، تهران: نشر مرکز، 1386.
آشتیانى، سیدجلال‌الدین، شرح مقدمه قیصرى بر فصوص الحکم، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1370.
ـــــــــــ ، منتخباتى از آثار حکماى الاهى ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکى تا زمان حاضر (4 جلد)، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1378.
ـــــــــــ ، منتخباتى از آثار حکماى الاهى ایران، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ دوم، 1378.
ابراهیمى دینانى، غلامحسین، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردى، تهران: انتشارات حکمت، 1364.
ـــــــــــ ، نصیرالدین طوسى فیلسوف گفت‌وگو، تهران: نشر کتاب هرمس، 1386.
ابن‌قِفطى شیبانى، جمال‌الدین، ابوالحسن على بن‌یوسف عبدالواحد، تاریخ الحکماء قفطى، به کوشش بهین دارائى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1371.
ابوریّان، محمدعلى، مبانى فلسفه اشراق از دیدگاه سهروردى، ترجمه محمدعلى شیخ، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتى، 1372.
ابونصر سراج طوسى، عبدالله بن‌على، اللمع فى التصوف، تصحیح و تحشیه وینولد آلن نیکلسون، ترجمه مهدى محبتى، تهران: انتشارات اساطیر، 1382.
استیس، والترترنس، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاءالدین‌خرمشاهى، تهران: انتشارات سروش، 1361.
اشکورى، قطب‌الله محمد بن‌على، محبوب القلوب، تصحیح و مقدمه ابراهیم دیباجى و حامد صدقى، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب، 1377.
افلوطین، اثولوجیا، تحقیق عبدالرحمن بدوى، قم: انتشارات بیدار، 1371.
بهایى لاهیجى، عبدالرزاق، رساله نوریّه در عالم مثال، شرح و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانى، تهران: حوزه هنرى سازمان تبلیغات اسلامى، 1372.
جرجانى، میرسیدشریف، کتاب التعریفات، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1370.
جلالى نایینى، سیدمحمدرضا، ثنویان در عهد باستان، تهران: انتشارات طهورى، 1384.
جهانگیرى، محسن، حکمت اشراق مجموعه مقالات (بیست مقاله)، تهران: انتشارات حکمت، 1383.
رضى، هاشم، حکمت خسروانى: حکمت اشراق و عرفان از زرتشت تا سهروردى، تهران: انتشارات بهجت، 1379.
سجادى، سیدجعفر، شرح و ترجمه حکمة الاشراق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
ـــــــــــ ، فرهنگ علوم فلسفى و کلامى، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1375.
ـــــــــــ ، فرهنگ لغات اصطلاحات و تعبیرات عرفانى، تهران: انتشارات طهورى، 1370.
سهروردى، شهاب‌الدین یحیى بن‌حبش (شیخ اشراق)، مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، تحقیق و تصحیح هانرى کربن، سیدحسین نصر و نجفعلى حبیبى (4 جلد)، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1355ـ1357.
ـــــــــــ ، رساله هیاکل النور، تحقیق و تصحیح: محمد کریمى زنجانى اصل، تهران: نشر نقطه، 1382.
شهرزورى، شمس‌الدین محمد، شرح حکمة الاشراق، تحقیق و تصحیح حسین ضیایى تربتى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1372.
شیرازى، قطب‌الدین، شرح حکمة الاشراق، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل، 1380.
عبودیت، عبدالرسول، درآمدى به نظام حکمت صدرایى (2جلد)، تهران: انتشارات سمت، 1386.
فخرى، ماجد، سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمه زیر نظر نصرالله پورجوادى، تهران: مرکز نشر دانشگاهى، 1372.
کربن، هانرى، تاریخ فلسفه اسلامى، ترجمه سیدجواد طباطبایى، تهران: انتشارات کویر و انجمن ایران‌شناسى فرانسه در ایران، 1373.
ـــــــــــ ، روابط اشراق و فلسفه ایران باستان، به روایت سیداحمد فردید، تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1382.
مجتبایى، فتح‌الله، «سهروردى و فرهنگ ایران باستان»، پژوهشنامه متین، شماره چهاردهم، بهار 1381.
مطهرى، مرتضى، مجموعه آثار، ج5: کلیات فلسفه، تهران: انتشارات صدرا، 1371.
ـــــــــــ ، مجموعه آثار، ج9: شرح مبسوط منظومه، تهران: انتشارات صدرا، 1371.
ـــــــــــ ، مجموعه آثار، ج7: فلسفه ابن‌سینا، درس‌هاى اشارات، تهران: انتشارات صدرا، 1372.
موحد، صمد، نگاهى به سرچشمه‌هاى حکمت اشراق و مفهوم‌هاى بنیادى آن، تهران: انتشارات طهورى، 1384.
موسوى بجنوردى، سیدکاظم (سرویراستار)، دایرة المعارف بزرگ اسلامى، تهران: مرکز انتشارات دایرة‌المعارف بزرگ اسلامى، 1369.
سید عرب، سیدحسن و على‌اصغر محمدخانى (به کوشش)، نامه سهروردى، «مجموعه مقالات»، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، 1382.
نصر، سیدحسین، سه حکیم مسلمان، تهران: شرکت کتاب‌هاى جیبى، 1370.
ـــــــــــ ، تاریخ فلسفه اسلامى، «شهاب‌الدین سهروردى بنیان‌گذار مکتب اشراق»، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1386.
ـــــــــــ ، جاودان خرد، تهران: انتشارات سروش، 1382.
ـــــــــــ ، سنت عقلانى اسلامى در ایران، تهران: قصیده‌سرا، 1382.
همدانى، عبدالصمد، بحر المعارف، تحقیق و ترجمه حسین استاد ولى، تهران: انتشارات حکمت، 1373.