اعتقادات امامیه در کلام میرزا احمد آشتیانی؛ کاوشی بر محور لوامع الحقائق فی اصول العقائد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب وابسته به دانشگاه ادیان و مذاهب.

2 پژوهشگر مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب وابسته به دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

این مقاله درصدد است یکی از حکما و متکلمان امامیه در سدة اخیر، یعنی میرزا احمد آشتیانی(ره) را معرفی نماید، آثار قلمی و مشرب فکری او را مشخص سازد، اعتقادات امامیه را از دریچة نگاه او منعکس کند و روش استدلال وی بر این اعتقادات را نشان دهد. به این منظور کتب کلامی او، به‌طور خاص، اعتقادنامه‌هایش با محوریت لوامع الحقائق فی اصول العقاید مورد مطالعه و مراجعه قرار گرفته‌اند و حاصل آن به صورت یک گزارش تفصیلی از لوامع ارائه شده است. این گزارش در بطن خود دو مطلب دیگر را در بر دارد: نخست بعضی توضیحات یا مطالب تکمیلی میرزا احمد (ره) در آثار کلامی مفصّل‌ترش، به‌خصوص کتاب نامة رهبران؛ و دوم برخی نکات خارج از آثار او جهت رفع ابهام یا تکمیل کلام؛ ای مثال، در دو مبحث توحید و معاد اهم آرائی که وی مطرح کرده است تبارشناسی شده و صاحبان اصلی آرا با استناد به کتبشان معرفی شده‌اند. این مقاله نشان می دهد که در یک نگاه کلی میرزا احمد آشتیانی همانند بسیاری از متکلمان متأخر، داخل در مکتب «کلام فلسفی» صدرایی است.
 

کلیدواژه‌ها


آشتیانی، سید جلال‌الدین (1365ش)، شرح مقدمة قیصری بر فصوص الحکم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
آشتیانی، میرزا احمد (1383ش)، بیست رساله، با تحقیق و مقدمة رضا استادی، قم: بوستان کتاب.
ـــــــــــ (1364ش)، نامة رهبران (آموزش کتاب تکوین)، تهران: فجر.
ابن‌سینا (شیخ الرئیس)، ابوعلی حسین بن‌عبدالله (1404ق)، طبیعیات شفاء، قم: مکتبه آیة الله المرعشی.
ـــــــــــ (1375ش)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
ـــــــــــ (1371ش)، المباحثات، قم: انتشارات بیدار.
ابن‌ترکه اصفهانی، صائن­الدین (1381ش)، تمهید القواعد، با مقدمة سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
سبزواری، ملا هادی (1383ش)، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، قم: مطبوعات دینی.
ـــــــــــ (1379ش)، شرح المنظومه، تصحیح وتعلیق حسن حسن‌زادة آملی، تهران: نشر ناب.
سهروردی (شیخ اشراق)، شهاب‌الدین یحیی بن‌حبش (1375ش)، مجموع مصنفات، چاپ دوم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
دوانی، جلال‌الدین محمد (1364ش)، الرسائل المختاره، گردآوری و تصحیح سید احمد تویسرکانی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمومنین علی (ع).
زنجانی، میرزا ابوطالب (1375ش)، کیمیای سعادت (ترجمة طهارة الاعراق ابوعلی مسکویة رازی)، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
غزالی، ابوحامد (1382ش)، تهافت الفلاسفه، تهران: شمس تبریزی.
مطهری، مرتضی (1375ش)، خدمات متقابل اسلام و ایران (مجموعه آثار/14)، تهران: صدرا.
ملاصدرا، صدرالدین محمد بن‌ابراهیم شیرازی (1981م)، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.
میرداماد، محمدباقر بن‌محمد (1381ش)، مصنفات، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.