مفهوم‌شناسی بدعت و بدعت‌گذاران نزد عالمان شیعی و سنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد رشته شیعه شناسی

چکیده

بدعت را تمامی فرق اسلامی، به پیروی از کتاب و سنت، حرام می‌دانند. پیروی از هوای نفس، کتمان حق، افترا و ... که در آیاتی از قرآن، مذمت شده، در روایات، به بدعت در دین تفسیر شده است. در سنت، افزون بر زشت‌شماری این عمل و اشاره به خطرهای آن در دنیا و آخرت، بدعت‌گذار، ملعون خوانده شده و تأکید گردیده که اعمال وی نیز پذیرفته نیست. با این همه، چون ماهیت بدعت به درستی روشن نشده، در شناخت و مبارزه با آن، گاه افراط شده و گاه تفریط. مقاله حاضر بر آن است تا جوانب موضوع را بررسی و پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی واژه «بدعت»، به آیات و روایات موجود در این زمینه پرداخته، مصداق‌هایی از بدعت را ارائه دهد. سپس ضمن نقد برخی از دیدگاه‌ها، بهترین دیدگاه و تعریفی که تاکنون از بدعت شده را نتیجه گرفته تا بسیاری از مواردی را که به عنوان بدعت‌های رایج در میان جوامع اسلامی بیان شده از شمول این مفهوم خارج کند.

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید.
ابن ابی یعلی، ابو الحسین محمد (بی‌تا). طبقات الحنابله، بیروت: دار المعرفة.
ابن الاثیر، محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث والاثر، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
ابن الاثیر، محمد (1403). جامع الاصول من احادیث الرسول، تحقیق: عبد القادر الاناووط، الطبعه الثانیه، بیروت: دار الفکر.
ابن‌ تیمیه‌، احمد (1374/1954). مجموعة التفسیر، به‌ کوشش:‌ عبد الصمد شرف‌ الدین‌، بمبئی‌. العسقلانی، ابن حجر (1402). فتح الباری، به شرح صحیح البخاری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌ عبد السلام‌، عبد العزیز (1400/1980). قواعد الاحکام‌، به‌ کوشش‌: طه‌ عبد الرئوف‌ سعد، بیروت.‌
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم (1405). لسان العرب، قم: ادب حوزه.
الاشتیانی، محمدحسن (1403)، بحر الفوائد، قم.
باقری، جعفر (1994). البدعة، معاونة الثقافیة للمجمع العالمی لاهل البیت (ع)، چاپ اول، بی‌جا.
البخاری، ابو عبد الله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم (1401). صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
البخاری، ابو عبد الله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم (1401). صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
الجزری، محمد بن الاثیر (1403). جامع الاصول فمن احادیث الرسول، تحقیق: عبد القادر الارناووط، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الفکر.
حوی، سعید (1412). الاساس فی السنة وفقهها (العقائد الاسلامیة)، الطبعة الثانیة، السعودیة: دار الاسلام.
الدارمی، سنن الدارمی
دائرة المعارف الاسلامیة، یصدرها باللغة العربیة: احمد الشنتاوی، ابراهیم زکی خورشید، عبد الحمید یونس، یراجعها من قبل وزارة المعارف د. محمد مهدی علّام، بیروت: دار المعرفة.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
الرضی، ابوالحسن محمد (1421). نهج البلاغه، چاپ اول، قم: مؤسسه انصاریان.
الزبیدی، محب الدین ابو فیض السید محمد مرتضی الحسینی (1306). تاج العروس، بیروت: دار الفکر.
زینو، محمد بن جمیل (1410). العقیدة الاسلامیة من الکتاب والسنة الصحیحة، چاپ دوازدهم.
السبحانی، جعفر (1413). بحوث فی الملل و النحل دراسة موضوعیة مقارنة للمذاهب الاسلامیة، الطبعة الثانیة، قم: لجنة ادارة الحوزة العلمیة.
السمرقندی، عبدالله بن عبد الرحمن الدارمی (1987). سنن الدارمی، بیروت: دار الکتاب العربی.
الشاطبی، ابو الاسحاق (1418). الاعتصام، بیروت: دار المعرفة.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
الطریحی، فخر الدین (1395). مجمع البحرین، تهران: مکتبة الرضویة.
العاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (1369). القوائد والفوائد، قم: مکتبة الداوری.
العاملی، جعفر مرتضی (1408). المواسم و المراسم، معاونة العلاقات الدولیة فی منظمة الاعلام الاسلامی، الطبعة الثانیة، تهران.
عز بن عبد السلام (1400). قواعد الاحکام فی مصالح الانام، به کوشش: طه عبد الرئوف سعد، بیروت.
الفراهیدی، ابو عبد الرحمن الخلیل بن احمد (1409). العین، تحقیق: مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، الطبعة الثانیة، دار الهجرة.
الفیومی، احمد بن محمد بن علی المقری (1405). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، الطبعة الاولی، قم: دار الهجرة.
القمی، الشیخ عباس (1363). سفینة البحار ومدینة الحکم والآثار، ایران: انتشارات فراهانی، مکتبة سنایی.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، الطبعة الثانیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نائینی، محمد حسین (1404). فوائد الاصول، موسسه النشر الاسلامی.
النجدی، سلیمان بن سحمان (1342). الهدایة السنیه والتحفة الوهابیة النجدیه، الطبعه الاولی.
النجدی، سلیمان بن سحمان (1342). خلاصة الکلام، دار الفکر.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1417). عوائد الایام، تحقیق: مرکز الابحاث والدراسات الاسلامیة، الطبعه الاولی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
النووی، أبو زکریا محیی الدین یحیى بن شرف (1367). تهذیب الاسماء واللغات، قسم اللغات، تهران: منشورات مکتبة الاسدی.
الهندی، علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین (1413). کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال، تحقیق: صفوة السقا وبکری حیاتی، بیروت: موسسة الرسالة.