بررسی و نقد رویکردهای مختلف به هم‌زیستی ادیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران.

چکیده

امروزه با جهانی شدن ارتباطات، موضوع هم‌زیستی فرهنگ‌ها و ادیان و تلاش برای کاهش خشونت بیش از پیش اهمیت یافته است. هم‌زیستی انسان‌ها، با هر عقیده و ملیت، و پرهیز از خشونت و جنگ یکی از نیازهای اساسی جهان امروز است. از این‌رو بررسی رابطه دین و هم‌زیستی، به خصوص دین اسلام که امروزه با افزایش قدرت گروه‌های سیاسی مذهبی بیشتر مورد توجه قرار گرفته، اهمیت بیشتری یافته است. بیشتر نظریه‌های کلاسیک در حوزه جامعه‌شناسی دین بر وجود رابطه بین دین و خشونت تأکید دارند، اما در دهه‌های اخیر با تحقیقات جدید، این پارادایم محل تردید واقع شده است. در این مقاله، نظریه‌های مختلف در حوزه دین و هم‌زیستی و تکثرگرایی به روش توصیفی و تبیینی بررسی، تحلیل و نقد شده است. در نهایت مدل مطلوب در هم‌زیستی ادیان از نظر اسلامی ‌یا به عبارتی برای جوامع اسلامی ‌پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
آروین، بهاره (1387). «گرایش‌های دینداری در جامعه ‌ایران»، در: صالحی امیری، سید رضا، مسائل اجتماعی دین در ایران، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، ص139-163.
اسمارت، نینیان (1383). تجربه دینی بشر، ترجمه: محمد محمدرضایی و ابوالفضل محمودی، تهران: سمت.
اصلان، عدنان (1385). پلورالیسم دینی، راه‌های آسمان، کثرت ادیان از نگاه جان هیک و سید حسین نصر، ترجمه: انشاء‌الله رحمتی، تهران: نقش جهان.
بارنز، هری المر؛ بکر، هوارد (1384). تاریخ اندیشه اجتماعی از جامعه ابتدایی تا جامعه جدید، ترجمه: جواد یوسفیان و علی‌اصغر مجیدی، تهران: امیرکبیر.
باینگانی، بهمن (16/3/1389)
پوپر، کارل (1948)، ترجمه عزت‌الله فولادوند، در:
پویا، عباس (1386). شکیبایی، دموکراسی و حقوق بشر، تهران: عرفان.
جلیلی، ‌هادی (1383). تأملاتی جامعه‌شناسانه درباره سکولار شدن، تهران: طرح نو.
جهانبگلو، رامین (1380). تفاوت و تساهل: گفتارهایی در تفکر سیاسی معاصر، تهران: نشر مرکز.
دیویس، چارلز (1387). دین و ساختن جامعه: جستارهایی در الاهیات اجتماعی، ترجمه: حسن محدثی و حسین باب‌الحوائجی، تهران: یادآوران.
سراج‌زاده، سید حسین (1383). چالش‌های دین و مدرنیته: مباحثیجامعه‌شناختی در دینداری و سکولار شدن، تهران:‌ طرح نو.
کاظمی، عباس و فرجی، مهدی (1388). سنجه‌های دینداری در ایران، تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ.
لاک، جان (1377). نامه‌ای در باب تساهل، ترجمه: شیرزاد گل‌شاهی کریم، تهران: نشر نی.
محمدی، مجید (1382). دین و ارتباطات، تهران: انتشارات کویر.
مرشدی، ابوالفضل (1387). «از عرفی شدن تا چندگانه شدن: مروری بر آرای پیتر برگر در مورد فرآیند عرفی شدن»، در: صالحی امیری، سید رضا، مسائل اجتماعی دین در ایران، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، ص105-135.
همیلتون، ملکم (1377). جامعه‌شناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: تبیان.
هیک، جان (1383). مباحث پلورالیسم دینی، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، تهران: تبیان.
Berger, Peter L. (1967). Sacred Canopy; Elements of a Sociological Theory of Religion, Anchor Books, Doubleday.
Edgar F. Borgatta & Rhonda Montgomery (2000). Encyclopedia of Sociology, New York: Second Edition.
Habermas, J. (2007a). Ein Bewusstsein von dem, was fehlt. In: http://www.nzz.ch/2007/02/10/li/articleEVB7X.html
Kant, Immanuel (1999). Was ist Aufklärung: Ausgewählte kleine Schriften, Hamburg: Hrg. Von Horst D. Brandt.
Levin, J. S. (1996). Religion in Aging and Health: The Original Foundations and Methodological Frontiers, ASAGE Pub. Inc.
Luhmann, Niklas (2000). Die Religion der Gesellschaft, Frankfurt A. M.: suhrkamp.
Mensching, G. (1996). Toleranz und Wahrheit in der Religion, U. toruschka (Herg.), Weimar/halle S. 43- 44.
Nasr, Sayyed Hossein (1989). Knowledge and Sacred, State University of New York Press, Albany.
Schillebeeck, Edward (2006). Religion und Gewalt, Tübingen, ohne Jahr.
Schlette, H. R. (1977). “Toleranz”, in: Zur Geschichte der Toleranz und Religionsfreiheit, Darmstadt: Heinrich Lutz (Hrg.)
Schumann, Olaf (1997). “Das Studium fremder Religionen innerhalb des Theologiestudiums”, In: Zwischen Regionalität und Globalisierung, Theodor Ahrens, Hamburg: Verlag an der Lottbek, pp. 347-369.
Schwaabe, Christian (2008). “Die Religiosität der Gesellschaft: Systemische und lebensweltliche Kontexte des spätmodernen, Zwangs zur Häresie”, in: Hildebrandt, Mathias / Brocker, Manfred (Hrsg.), Der Begriff der Religion: Interdisziplinäre Perspektiven, Wiesbaden, S. 197-225.
Smith, Wilfred Cantwell (1991). The Meaning and End of Religion, foreword by John Hick, Minneapolis: Fortress Press.
Wieße, Wolfram (2009). Theologie im Plural, Hamburg: Wax Mann.