تمثیل‌های عیسی در اناجیل و قرآن با تأکید بر زبان ابلاغی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی ادیان (الاهیات مسیحی)، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

عیسیA در انتقـال پیام و مواعظ دینی و اخلاقی به‌وفور و هوشمندانه از زبان «تمثیـل» بهره برده است. اناجیل گواه آنند که او با کاربرد این زبان در روش تبلیغیِ «جدال أحسن» با فریسیان و بزرگان قوم یهود، پیروز میدان بوده و همچنین معارف بلند و دشوارفهمی را به پیروان انتقال داده است. پاره‌ای از آیات قرآن نیز نشان از استفاده عیسیA از تمثیل در مواعظ اخلاقی و حکمی دارد. گسترهٔ بسیار و آرایشِ جای‌به‌جای تمثیل، نشان از راهبرد هوشمندانه‌ای است که با مهم‌ترین ویژگی‌های تمثیل، یعنی «حُسن تأثیر» و «ماندگاریِ» پیام در جان مخاطب و آینده‌نگری، پیوند دارد. این مسئله با توجه به رخدادهای پساصعودِ آن ‌حضرت رمزگشایی می‌شود. زبان‌شناسان از لحاظ تاریخی، ادبیات کتاب مقدس را با مرحلهٔ دوم زبانی، یعنی «تمثیلی»، هم‌زمان شمرده‌اند که نشان می‌دهد عیسیA در تمثیل‌هایش تعمداً از زبان اسطوره‌ای و شعریِ مربوط به دورهٔ اول فاصله گرفته و مخاطب را به فهمی عمیق‌تر می‌رساند. بازشناسی روشمند آرایهٔ تمثیل در قرآن و کتاب مقدس، فصلی نو در شناخت بنیان‌های زبانیِ مشترک میان پیروان اسلام و مسیحیت و بالمآل پیوندهای فرهنگی و عقیدتی می‌گشاید.
 

کلیدواژه‌ها


قرآن ‌کریم (1376). ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن الکریم.
عهد جدید (1387). ترجمه: پیروز سیار، تهران: نشر نی، چاپ ‌دوم.
ابن ‌اثیر جزری، نصرالله‌ بن محمد (1379). المثل السائر فی أدب الکاتـب والشـاعر، تحقیـق: احمـد الحوفی و بدوی طبانه، قاهره: دارُ النهضة.
ابن‌ سلام، ابو عبید القاسم (1400). الأمثال، تحقیق: عبدالمجید قطامش، مکه: مطبوعات جامعة امُ‌القری.
ابن‌ منظور، محمد بن مکرم (1375). لسانُ ‌العرب، بیروت: دار صادر للطباعة والنشر.
ارسطو (1371). رتوریک (فن خطابه)، ترجمه: پرچنده ملکی، تهران: انتشارات اقبال.
اکبری‌ دستک، فیض‌الله (1391). «تمثیل، ابزار مشترک قرآن ‌کریم و اناجیل»، در: مطالعاتقرآنی، س3، ش12، ص21-43.
جرجانی، عبد القاهر (1374). اسرارُ البلاغة، ترجمه: جلیل تجلیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جفری، آرتور (1372). واژه‌های دخیل در قرآن، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات طوس.
جوهری، اسماعیل (1407). الصحاح، بیروت: دارُ العلم للملایین.
حکمت، علی‌اصغر (1333). امثال قرآن، تهران: چاپ‌خانه مجلس.
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رازی، فخرالدین (بی‌تا). التفسیرُ الکبیر، طهران: دارُ الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
سبحانی، جعفر (1420). الأمثال فی القرآن الکریم، قم: مؤسسة الامام الصادقA.
سجودی، فرزان (1382). نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه، چاپ ‌اول.
سیوطی، عبد الرحمن (1363). الاتقان فی علوم القرآن، ترجمـه: سـید مهـدی حـائری‌ قزوینـی، تهـران: انتشارات امیرکبیر.
صادقی ‌تهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمدباقر موسوی ‌همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
طبرسی، فضل بن حسن (1360). مجمعُ البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه: مترجمان، تهران: انتشارات فراهانی، چاپ اول.
طریحـی، فخرالدین ‌بن محمد (1416). مجمعُ ‌البحرین، قم: مؤسسة البعثة.
عزیز، فهیم (1365). علمُ ‌التفسیر، قاهره: دار الثقافة.
علایی، مشیت (1381). «رمز کل»، در: کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش62، ص92-103.
فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر، تهران: نشر سخن.
فرای، نورتروپ (1388). رمز کل: کتاب مقدس و ادبیات، ترجمه: صالح حسینی، تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ ‌دوم.
فیاض، محمد جابر (1415). الأمثال فی القرآن ‌الکریم، جده: الدار العالمیة للکتاب الاسلامی، الطبعة الثانیة.
محمدقاسمی، حمید (1386). تمثیلات قرآن و جلوه‌های تربیتـی آن، تهـران: شـرکت چـاپ و نشـر بین‌الملل.
معرفت، محمدهادی (1386). «پژوهش‌ها: امثال قرآن»، در: الاهیات و حقوق، ش26، ص17-44.
مکارم ‌شیرازی، ناصر؛ و دیگران (1382). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
Hunter, A. M. (1960). Interpreting the Parables, First published, Guldford and London.
“Parable”, in: Encyclopaedia Judaica (2006). Second edition, Vol. 15, Jerusalem: Keter publishing house, ltd.