فرشته‌شناسی مقایسه‌ای: بررسی دیدگاه توماس آکوئیناس و محمدحسین طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری الاهیات مسیحی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

در الاهیات همه ادیان باور به فرشتگان جایگاه ویژه‌ای دارد. در بین ادیان الاهی، ادیان ابراهیمی و خصوصاً اسلام و مسیحیت بیش از دیگر ادیان به این موضوع پرداخته‌اند. این مسئله به حدی رواج داشته که در مسیحیت، الاهیات فرشتگان به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مباحث الاهیاتی به طور مستقل مطرح شده است. از میان موضوعات این زمینه، به دو مسئله ماهیت‌شناسی و کارکرد‌شناسی فرشتگان بیش از همه توجه شده است. در بین الاهیدانان شیعی و مسیحی، توماس آکوئیناس در مسیحیت و طباطبایی در شیعه بیش از همه به این موضوع پرداخته‌اند. این دو متفکر، در مباحثی مانند اصل خلقت فرشتگان، مادی یا غیرمادی‌بودن آنها، اکتسابی‌بودن علمشان و ... اشتراک دارند و در موضوعاتی مانند زمان خلقت فرشتگان، تعلیم آنها و نیز اراده آزاد آنها با هم اختلاف نظر دارند. این مقاله دیدگاه این دو الاهیدان درباره ماهیت و اوصاف فرشتگان را بررسی می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (1390). ترجمه: مهدی الاهی قمشه‌ای، قم: انتشارات الهادی.
نهج البلاغه (1379). ترجمه: محمد دشتی، قم: انتشارات بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه.
کتاب مقدس (2001). لندن: انتشارات ایلام.
ابن‌ منظور، محمد بن مکرم (1996). لسان العرب، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
الأمیر کان، قس جیمس انس (1888). نظام التعیم فی علم اللاهوت القویم، بی‌جا: مطبعة الأمیر کان.
ایلخانی، محمد (1385). تاریخ فلسفه در قرون وسطا و رنسانس، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم.
تیسن، هنری (بی‌تا). الاهیات مسیحی، ترجمه: ط. میکائیلیان، تهران: انتشارات حیات ابدی.
حسینی مدنی شیرازی، سید علی خان (1409). ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین، قم: انتشارات مؤسسه نشر اسلامی.
خزعلی، مرضیه (1387). «بررسی ماهیت فرشتگان از دیدگاه ادیان الاهی»، در: اندیشه نوین دینی، س4، ش12، ص105-136.
رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
رازی، فخرالدین محمد (‌1371). تفسیر کبیر، ترجمه: علی‌اصغر حلبی، تهران: اساطیر.
راغب اصفهانی، حسین (1992). مفردات الفاظ القرآن،‌ تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق: دار القلم.
رجالی ‌تهرانی، علیرضا (1390). فرشتگان، تحقیقی قرآنی، روایی و عقلی، قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ سوم.
صدرالدین شیرازی، محمد (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
صدرالدین شیرازی، محمد (1363). مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
طبرسی، فضل بن حسن (1379). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل‌ بن احمد (‌1409). العین،‌ قم: دار الهجرة.
فیض‌کاشانی، محسن (1419).‌ تفسیر الصافی، بیروت: انتشارات اعلمی.
قمی، شیخ عباس (1416). سفینة البحار و مدینة الحکم والآثار، قم: دار الاسوة للطباعة والنشر، الطبعة الثانیة.
 
کربن، هانری؛ مسعود، جلالی فراهانی (1390). «ضرورت فرشته‌شناسی»، در: اطلاعات حکمت و معرفت، ش64، ص53-57.
مجلسی،‌ محمدباقر (1373). بحار الانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مصباح ‌یزدی، محمدتقی (1378). فرشتگان در قرآن (معارف قرآن)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
همتی، همایون (1390). «مقایسه الاهیات معاصر با الاهیات سنتی»، در: معرفت ادیان، س2، ش4، ص31-50.
دورانت، ویل (1371). تاریخ تمدن، ترجمه: ابوالقاسم طاهری، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ سوم، ج4.
Achtemeier, Paul (1996). The Harper Collins Bible Dictionary, Haeper San Francisco.
Aquinas, Thomas (1947). Summa Theologia, Benziger Bros edition, Ohio: Perrysburg.
Berkhouf, Louis (1949). Systematic Theology, Michigan: Grand Rapids.
Cross, F. L. (1997). The Oxford Dictionary of World Religions, Oxford University Press.
Davies, Brian (1992). The Thought of Thomas Aquinas, Oxford: Clarendon Press.
Denzinger, H. (1983). Enchiridion Symbolorum, edited by. A. Schönmetzer, n.p.
Dewan, Lawrence (2006). Form and Being: Studies in Thomistic Metaphysics, Washington DC: Catholic University of America Press.
Heidt, W. G. (1949). Angelology of the Old Testament: a Study in Biblical Theology, Washington: Catholic University of America Press.
K. Flinn, Frank (2007). Encyclopedia of Catholicism, Facts on File, New York.
Keck, David (1998). The Angels and Angelology in the Middle Age, Oxford: Oxford University Press.
Kohl, Art (2005). Angelology, the Doctrine of the Angels, Faith Bible Baptist Church, USA.
Marshal, Taylor (2014). Thomas Aquinas in Fifty Pages, New York: Saint Thomas Aquinas Institute.
New Catholic Encyclopedia (2006). Washington DC: Gale, Second edition, 2006.
Safra, E. (2006). Britannica Encyclopedia of World Religions, Encyclopedia Britannica.