نقش ادعای نیابت در پیدایش فرقه بابیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری الهیات مسیح دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

مسئله انتظار ظهور منجی موعود در کنار مسلم بودن آن در همه ادیان آسمانی خصوصاً دین اسلام، موجب سوء استفاده برخی افراد فرصت‌طلب در طول تاریخ شده است. یکی از کسانی که در دو قرن اخیر با سوء استفاده از انتظار شیعیان برای ظهور امام موعود دست به فرقه‌سازی زد، علی‌محمد شیرازی بود. وی ابتدا ادعا کرد باب و نائب مهدی موعود (ع) است اما در ادامه مدعی شد که خود، همان امام موعود است و نهایتاً سیر ادعاهای خود را به الوهیت رساند. به نظر می‌رسد آنچه زمینه‌ساز اصلی پیدایش فرقه بابیه در اسلام شد همان ادعای بابیت و نیابت او از منجی موعود بود. این مقاله با رویکردی تحلیلی به نقش ادعای نیابت علی‌محمد باب در پیدایش فرقه بابیه و نیز سیر تطور ادعاهای او از بابیت تا الوهیت دارد.

کلیدواژه‌ها


 

آیتی، عبدالحسین (1342). الکواکب الدریه فی مأثر البهائیه، قاهره: مطبعه السعاده، الطبعة الاولی.
ـــــــــــ (1326). کشف الحیل، تهران: بی‌نا.
اشراق خاوری، عبدالحمید (129 بدیع الف). مطالع الانوار (تلخیص تاریخ نبیل زرندی)، تهران: مؤسسه ملی مطبوعات امری، چاپ چهارم.
ـــــــــــ (129 بدیع ب). رساله ایام تسعه، تهران: مؤسسه ملی مطبوعات امری، چاپ پنجم.
اعتضاد السلطنه (1351). فتنه باب، تهران: انتشارات بابک، چاپ اول.
تهرانی، جواد (1346). بهایی چه می‌گوید؟، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
حسینی، سید معصوم (1389). بابیت و بهاییت در ترازوی نقد، قم: بوستان دانش، چاپ اول.
ربانی گلپایگانی، علی (1383). فرق و مذاهب کلامی، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.
رضانژاد، عزالدین (1381). «شیخیه بستر پیدایش بابیت و بهاییت»، در: فصل‌نامه انتظار موعود، ش3، ص227-247.
زاهد زاهدانی، سید سعید (1380). بهاییت در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول.
شیرازی، علی محمد (137 بدیع). لوح هیکل الدین، نسخه خطی.
ـــــــــــ (بی‌تا). رسالة للثمره، نسخه خطی، بی‌جا: بی‌نا.
فاضل مازندرانی، اسدالله (132 بدیع الف). رهبران و رهروان در تاریخ ادیان، تهران: مؤسسه ملی مطبوعات امری.
ـــــــــــ (132 بدیع ب). ظهور الحق، تهران: مؤسسه ملی مطبوعات امری.
فضایی، یوسف (1353). شیخی‌گری، بابی‌گری، بهایی‌گری، کسروی‌گرایی، تهران: عطایی.
فلاحتی، حمید، فاطمی‌نیا، مهدی (1390). دیدار با تاریکی، تهران: عابد، چاپ اول.
فیضی، محمد علی (143 بدیع). حضرت نقطه اولی، لانگهاین آلمان: لجنه ملی نشر آثار امری.
کاشانی، میرزا جانی (1910). نقطة الکاف، مقدمه فارسی: ادوارد براون، هلند: بریل.
کسروی، احمد (1323). بهایی‌گری، تهران: پیمان، چاپ دوم.
گلپایگانی، ابوالفضل (1294). کشف الغطاء عن حیل الاعداء، عشق‌آباد: بی‌نا.
محمدی، علیرضا (1389). جریان‌شناسی بهاییت، قم: دفتر نشر معارف، چاپ دوم.
موسوی، ع. (1389). نشستی تحقیقی با باب و بهاء، به اهتمام: علی‌ امیر مستوفیان، تهران: راه نیکان، چاپ اول.
نجفی، سید محمدباقر (1357). بهاییان، تهران: طهوری.
نوری، حسینعلی (155 بدیع). ایقان، آلمان: مؤسسه ملی مطبوعات بهایی آلمان، چاپ اول.
ـــــــــــ (1286). بدیع، مصر: بی‌نا.
هاچر، ویلیام؛ مارتین، داگلاس (146 بدیع). دیانت بهایی آیین فراگیر جهانی، ترجمه: پریوش سمندری، روح‌الله خوش‌بین، کانادا: انتشارات مؤسسه معارف بهایی به زبان فارسی.
هدایت، میرزا قلی‌خان (1332). روضه الصفای ناصری، تهران: بی‌نا، چاپ اول.
Landes, Richard. A. (2000). Encyclopedia of Millennialism, London: Routledge.
Marthaler, Berard L. (2000). The New Catholic Encyclopedia, United States: Thomson Gale, second edition.
Newby, Gordon (2004). A Concise Encyclopedia of Islam, One world publications, second edition.
Safra, Jacob E. (2006). Britannica Encyclopedia of World Religions, Britannica Encyclopedia Inc.