اشتراکات و افتراقات خاندان‌های اهل حق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری، ادیان و عرفان، دانشگاه کیمبریج

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

اهل حق که «یارسان» نیز نامیده شده‌اند جریانی اعتقادی‌مذهبی هستند که در تقسیم‌بندی کلامی ذیل مذهب تشیع به حساب آورده شده‌اند. این جریان با تصوف مناسبات گوناگون داشته و آثاری از تفکرات زرتشتی و مزدیسنا در آن به چشم می‌خورد. زمان پیدایش این جریان را قرن دوم ه.ق. دانسته‌اند، اما بعدها در قرن هفتم ه.ق. این آیین تجدید شده، آیین خاصی برای آن در نظر گرفته می‌شود. نظام تداوم این تجدید در قالب تشکیل خاندان‌های یازده‌گانه از فرزندان سلطان اسحاق بوده است. این خاندان‌ها در اصل اعتقادات کلی با یکدیگر اشتراک دارند و در جزئیات برخی مسائل دیگر افتراقاتی دارند. در تحقیق حاضر، این اشتراکات و افتراقات تبیین خواهد شد. در نگارش مقاله، علاوه بر استفاده از منابع دست اول و کمیاب اهل حق، از مطالعات میدانی متعدد نیز بهره برده شده است.

کلیدواژه‌ها


افضلی شاه‌ابراهیمی، سید مسعود (2011). سیری به سوی خاندان سید محمد گوره سوار، اربیل: چاپ‌خانه روژ هلات، چاپ اول.
اکبری، سید محمد (بی‌تا). گلستان یارسان، بی‌جا: بی‌نا، ج1.
حسینی، سید محمد (1387). دیوان گوره، تهران: انتشارات باغ نی، چاپ اول.
حسینی، سید محمد (2010). روحتاو: از شاهو تا برزنجه، سلیمانیه: انسیتو فرهنگی کرد، چاپ اول.
حسینی، سید محمد (2014 الف). جستاری در آیین یاری، دفتر اول و دوم، سلیمانیه: انسیتو فرهنگی کرد، چاپ اول.
حسینی، سید محمد (2014 ب). یار جویار، سلیمانیه: انسیتو فرهنگی کرد، چاپ اول.
حسینی، سید محمد (2015). جستاری در آیین یاری، دفتر چهارم، سلیمانیه، ناشر: مؤلف.
حسینی، سید محمد؛ آژنگ، سید حشمت (2011). یار وریا: هفتاد و دو شرط یاری، سلیمانیه: انسیتو فرهنگی کرد، چاپ اول.
رضوی، ثریا (1388). پژوهشی در ادب اورامی با تکیه بر دفتر سرانجام، استاد راهنما: میرجلال‌الدین کزازی، استاد مشاور: آزیتا همدانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام ‌نور تهران‌مرکز.
سلطانی، محمدعلی (1380). قیام و نهضت علویان زاگرس، تهران: انتشارات سها.
سلطانی، محمدعلی (1381). خاندان‌های حقیقت و مشاهیر متأخر اهل حق در کرمانشاه، تهران: انتشارات سها.
شاه‌ابراهیمی، سید کرم‌اللّه (بی‌تا). جم‌خانه و آیین آن، کرمانشاه: بی‌نا.
صفی‌زاده، صدیق (1357). «سلطان اسحاق و آیین یارسان»، در: بررسی‌های تاریخی، ش77، ص129-146.
طاهری، طیب (2013). تاریخ و فلسفه سرانجام، اربیل: چاپ‌خانه موکریانی، چاپ اول.
عالی‌قلندری، سید سیف‌علی؛ و جمعی دیگر (بی‌تا). شناخت خاندان عالی‌قلندر، کرمانشاه: بی‌نا.
عالی‌نژاد، سید خلیل (1384). تنبور از دیرباز تاکنون، تهران: انتشارات دانش و فن، چاپ اول.
القاسی، مجید (بی‌تا). آیین یاری، بی‌جا: بی‌نا.
کاکی، حیدر (1388). زمینه شناخت تنبور، تهران: انتشارات نوید شیراز، چاپ اول.
لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1390). مفاتیح ‌الاعجاز فی شرح گلشن راز، تهران: انتشارات زوار.
محمدزاده صدیق، حسین (1393). حاجی بکتاش ولی و متون بکتاشیه، قم: انتشارات ادیان.
مصاحبه با سید رحمت‌اللّه شاه‌ابراهیمی، قسمت دوازدهم، کرمانشاه، 9/8/94
مصاحبه با سید سیف‌علی عالی‌قلندری، قسمت چهارم، کرمانشاه، 25/8/94
مصاحبه با سید سیف‌علی عالی‌قلندری، قسمت سوم، کرمانشاه، 25/8/94
مصاحبه با سید سیف‌علی عالی‌قلندری، قسمت هفتم، کرمانشاه، 9/12/94
مصاحبه با سید کرم‌اللّه شاه‌ابراهیمی، قسمت اول، کرمانشاه، 23/8/94
مصاحبه با سید کرم‌اللّه شاه‌ابراهیمی، قسمت دوم، کرمانشاه، 23/8/94
مصاحبه با سید کرم‌اللّه شاه‌ابراهیمی، قسمت ششم، کرمانشاه، 8/12/94
مصاحبه با سید مسعود افضلی شاه‌ابراهیمی، قسمت نهم، کرمانشاه، 24/8/94
مصاحبه با یکی از مطلعان از طریقت خاکسار، قسمت سیزدهم، کرمانشاه، 28/8/94
مصاحبه تلفنی با سید رحمت‌اللّه شاه‌ابراهیمی، قسمت هفدهم، 15/6/95
مکاتبه با سید کرم‌اللّه شاه‌ابراهیمی، قسمت چهاردهم، 30/8/94
مینورسکی، اعتمادالسلطنه، دکتر سعید خان کردستانی (بی‌تا). سه گفتار تحقیقی در آیین اهل حق، تهران: انتشارات سها.