انسان کامل به روایت ابن‌عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای فلسفه و حکمت اسلامی

چکیده

با پیدایش نظام‌های فکری در میان مسلمانان، تفسیرهای مختلفی از اعتقادات از جمله «انسان» و «کمال انسانی» صورت پذیرفت که در علوم مختلفی قابل طبقه‌بندی است. اصطلاح «انسان کامل» را نخستین بار ابن‌عربی وضع کرد. وی توانست آن آموزه را به صورتی تفسیر نماید که «نظریة انسان کامل» از آن دربیاید. جهان‌بینی ابن‌عربی بر دو اساس استوار است: یکی حق سبحان و دیگری انسان کامل. این نظریه نیز به نوبة خود نقش مهمی در آشکار شدن زوایای مختلف آموزه‌های دیگری مانند «ولایت» در عرفان داشته است. ملاحظه خواهد شد که در بسیاری از مواقع، انسان کامل معنای دقیق‌تری یافته ‌است. در این مقاله انسان کامل از منظر ابن‌عربی را بررسی و تحلیل، و ضرورت انسان کامل در هر زمان را از نظر ایشان واکاوی نموده‌ایم. ابن‌عربی با ابتکار خویش با تلفیق نگاه‌های متعدد عرفانی و گاه حدیثی توانست با جاری ساختن عرفان نظری به صورت نظام پایه‌ای برای تفسیر مفاهیم متعدد عرفانی به کار گیرد و ضرورت انسان کامل را تبیین نماید. نیز شناخت دقیق و عمیق انسان کامل از منظر ایشان، نیازمند معرفت نسبت آن با سایر عناصر نظام‌مند مباحث نظری ابن‌عربی است.

کلیدواژه‌ها


ابن‌عربی، محی‌الدین (1383ش)، کشف المعنی عن سرّ اسماء الله الحسنی، ترجمه و شرح زمانی قمشه‌ای، تصحیح متن عربی وسام الخطاوی، قم: انتشارات مطبوعات دینی.
ـــــــــــ (1378)، انسان کامل و قطب (دو رساله از شیخ محی‌الدین ابن‌عربی)، جمع و تألیف محمود محمود الغراب، ترجمه گل بابا سعیدی، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری دکتر داود سلمانی.
ـــــــــــ (1370الف)، فصوص الحکم، تعلیق ابوالعلاء عفیفی، چاپ دوم، تهران: انتشارات الزهرا(ع).
ـــــــــــ (1370ب)، نقش الفصوص، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـــــــــــ (1367)، رسائل (ده رسالة مترجم شیخ اکبر محی‌الدین)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات نجیب مایل هروی، تهران: انتشارات مولی.
ـــــــــــ (1418ق)، فتوحات المکیه، بیروت: الناشر دار التراث العربی.
ـــــــــــ (1336ق)، انشاء الدوائر، لیدن: چاپخانه بریل.
قیصری، محمد داوود (1375ش)، شرح فصوص الحکم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
قونوی، صدرالدین (1371ش)، کتاب الفکوک، تصحیح و ترجمه محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
فیض کاشانی، محسن (1404ق)، علم الیقین فی اصول الدین، قم: انتشارات بیدار.
احسائی، ابن‌ابی‌جمهور محمد بن‌علی (1403ق)، عوالی اللئالی، تحقیق مجتبی عراقی، قم: مطبعة سیدالشهداء.