مواجهه فکری و عملی امامان شیعه با مخالفان سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد شیعه شناسی

چکیده

امامان شیعه در مواجهه با مخالفان سیاسی خود سه شیوة تقیه، پیکار و غیبت را به کار گرفتند. امامان با هدف حفظ وحدت میان صفوف مسلمانان و نیز حفظ جان، مال و عِرض خود و شیعیانشان تقیه می‌کردند، اما این به آن معنا نبود که ساکت بنشینند و از امور شیعیان غافل شوند؛ بلکه آنها به گونه‌ای که مخالفان سیاسی متوجه نشوند در جامعه حضور فعالی داشتند. شبکة گستردة وکالت، که از زمان امام نهم تا یازدهم به صورت مستمر در حال فعالیت بود، نمونه‌ای از تلاش امامان در جهت خنثا کردن توطئه‌های مخالفان سیاسی به شمار می‌رود. برخلاف تقیه، که در سیرة یازده امام نخست جریان داشت، پیکار با مخالفان سیاسی فقط در زندگانی دو امام رخ داد؛ به این شرح که امام علی (ع) با ناکثین، قاسطین، و مارقین، و امام حسین (ع) نیز با یزید پیکار کردند که هر یک از این نبردها متضمن بقای اسلام شد. غیبت از انظار دشمنان، مواجهة منحصر به فردی است که در زندگی امام زمان (ع) به امر پروردگار رخ داد و تا ظهور حضرت ادامه خواهد داشت.
 

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (1407). مدینه المنورة، مجمّع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف بإشراف وزارة الحج و الاوقاف المملکة العربیة السعودیه.
آقانوری، علی (1385). خاستگاه تشیع و پیدایش فرقه­های شیعی در عصر امامان، چاپ دوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن‌هبة الله (1377ق). شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، ج1و2، دار احیاء الکتب العربیه.
ابن‌اثیر، عزالدین ابی‌الحسن علی بن‌ابی‌الکرم (1385). الکامل فی التاریخ، ج3، بیروت: دار صادرـ دار بیروت.
ابن‌اعثم کوفی، احمد (1393). الفتوح، ج2و5، [بی­جا].
ابن‌سعد، محمد (بی­تا). الطبقات الکبری، ج5، بیروت: دار صادر.
ابن‌منظور، جمال الدین ابوالفضل (1408). لسان العرب، تحقیق: علی شیری، چاپ اول، ج7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
إربلی، علی بن‌عیسی (1381). کشف الغمّة فی معرفة الائمة، ج3، تبریز: مکتبه
بنی هاشمی.
اصفهانی، ابوالفرج (1414). مقاتل الطالبیین، قم: منشورات الشریف الرضی.
بلاذری، احمدبن یحیی (1398). انساب الاشراف، تحقیق: محمدباقر محمودی، ج2، بیروت: [بی‌تا].
پیشوایی، مهدی (1386). سیره پیشوایان: نگرشی بر زندگانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امامان معصوم، چاپ نوزدهم، مؤسسه امام صادق (ع).
جعفریان، رسول (1379). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، چاپ سوم، انتشارات انصاریان.
حسین، جاسم (1376). تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه: محمدتقی آیت‌اللهی، تهران: امیرکبیر.
خوارزمی، ابوالمؤید موفق بن‌احمد مکی (1418). مقتل الحسین (ع)، تحقیق: محمد السماوی، ج1، چاپ اول، قم: الانوار الهدی.
دینوری، ابن‌قتیبه (1382). الامامة و السیاسة، ج1، چاپ سوم، قاهره: مکتبة المصطفی البابی الحلبی.
دینوری، ابوحنیفه (1960). الاخبار الطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر، [بی­جا].
راغب اصفهانی، عبدالقاسم حسین بن‌محمّد (1430). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: ابراهیم شمس الدین، چاپ اول، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
زبیدی، محمد مرتضی (بی­تا). تاج العروس، چاپ دوم، بیروت، دار مکتبة الحیاة.
سید بن‌طاووس، علی بن‌موسی (1417). مصباح الزائر، چاپ اول، قم: مؤسسه آل
البیت.
صدوق، ابوجعفر محمدبن علی بن‌حسین بن‌بابویه قمی (1405‍). کمال الدین و تمام النعمة، قم: موسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.
طبرسی، ابوعلی فضل بن‌حسن (1406). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح و تعلیق:
سید هاشم رسولی محلاتی، سید فضل‌الله یزدی طباطبایی، ج2، دار المعرفة للطباعة
و النشر.
طبرسی، ابومنصور احمد بن‌علی بن‌ابی­طالب (1413). الاحتجاج، تحقیق: ابراهیم البهادری، محمد هادی‌به، ج2 و 4 و 5، چاپ اول، قم: اسوه.
طبری، ابوجعفر محمد بن‌جریر (1403). تاریخ طبری، ج4، چاپ چهارم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طوسی، ابوجعفر محمد بن‌حسن (بی­تا). اختیار معرفة الرجال، [بی‌جا].
علم الهدی، سید رضی (بی‌تا). نهج البلاغه، قم: منشورات دار الهجرة، شماره‌گذاری دکتر صبحی صالح.
فیروزآبادی، سید مرتضی الحسینی (1402). فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج2، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
فیض الاسلام، سید علینقی (1351). ترجمه و شرح نهج البلاغه، چاپ افست.
کلینی رازی، ابوجعفر محمد بن‌یعقوب بن‌اسحاق (1381). اصول کافی، تصحیح و تعلیق: علی‌اکبر غفّاری، ج1، 2 و 5، تهران: مکتبة الصدوق.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوار لدرر اخبار الأئمة الاطهار، ج31، 33، 47 و 49، چاپ دوم، بیروت، موسسة الوفاء.
محرّمی، غلامحسن (1389). تاریخ تشیّع، چاپ نهم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مسعودی، علی بن‌حسین (1965). مروج الذهب، ج2، بیروت: دار الأندلس.
مسکویه رازی، ابوعلی (1379). تجارب الامم، تحقیق: ابوالقاسم امامی، ج3، چاپ دوم، تهران: سروش.
مفید، محمد بن‌محمد بن‌النعمان (1363). تصحیح الاعتقاد، قم: منشورات الرضی.
ـــــــــــ (1402). الإختصاص، تصحیح و تعلیق: علی‌اکبر غفاری، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
مفید، محمد بن‌محمد بن‌نعمان (1413). الارشاد، ج2، قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث.
مقدسی، مطهر بن‌طاهر (1417). البدء و التاریخ، ج6، بیروت: دار الکتاب العلمیة.
مقریزی، تقی‌الدین (1412). النزاع و التخاصم، قم: انتشارات شریف رضی، چاپ اول.
ملایری معزّی، اسماعیل (1414). جامع احادیث الشیعة، تحت اشراف حضرت آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی.
یعقوبی، احمد بن‌محمد بن‌واضح (1373). تاریخ یعقوبی، ج2، بیروت: دار صادر، افست قم.