بازخوانی دیدگاه‌های رجالی نجاشی درباره متکلمان امامی کوفه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

اهمیت متکلمان کوفه به دلیل اثبات ریشه‌های تاریخی کلام شیعه و تقارن آن با عصر حضور اهل بیت (ع) است. آثار کلامی متکلمان کوفه، اصالت شیعه و قدمت مباحث کلامی و اعتقادی در میان شیعه، و اهتمام اصحاب امامان شیعه به اندیشه‌های کلامی را نشان می‌دهد؛ چراکه در کوفه، تشیع اعتقادی تبلور می‌یابد؛ هرچند انحرافات عقیدتی از قبیل اندیشه‌های غالیانه و غیراصیل در آن دیده می‌شود. در بررسی آثار کلامی متکلمان کوفه به گزارش فهرست نجاشی، تعداد 251 اثر کلامی یا به نحوی مرتبط با مباحث کلامی وجود دارد که از میان این آثار، 136 اثر به طور دقیق، عنوان کلامی دارند. با وجود اصحاب و شاگردان امامان شیعه در کوفه که آثار کلامی از خود به یادگار گذاشتند، شبههٔ أخذ کلام شیعه از جریان اعتزال، از میان برداشته می‌شود. کتاب رجال نجاشی را، که از رجال‌شناسان بنام شیعه است و اهتمام ویژه‌ای به معرفی آثار و احوال اصحاب دارد، می‌توان آینهٔ انعکاس متکلمان کوفه دانست. از این‌رو، در مقالهٔ حاضر درصددیم این مسئلهٔ مهم را با توجه به کتاب ارزشمند وی پی بگیریم.

کلیدواژه‌ها


بحرالعلوم، سید محمدمهدی (1363). رجال معروف به الفوائد الرجالیة، بی‌جا: مکتبة الصادق، چاپ اول.
تهرانی، آغابزرگ (بی‌تا). الذریعة، بیروت: دار الاضواء.
جاودان، محمد (1379). «اندیشه‌های نظام تحت تأثیر شیعه»، در: هفت‌آسمان، ش5، ص177-208.
جعفری، سید حسین محمد (1386). تشیع در مسیر تاریخ، ترجمهٔ: محمدتقی آیت‌اللّهی، بی‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خدامیان آرانی، مهدی (1389). فهارس الشیعة، بی‌جا: مؤسسة تراث الشیعة، الطبعة الاولی.
درایتی، مصطفی (1389). فهرست‌وارهٔ دست‌نوشت‌های ایران، تهران: کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
دینوری، احمد بن داود (1368). الأخبار الطوال، تحقیق: عبدالمنعم، قم: منشورات الرضی.
طبری، محمد بن جریر (1967). تاریخ الطبری، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم، بی‌جا: دار التراث، الطبعة الثانیة.
فیاض، عبداللّه (1382). پیدایش و گسترش تشیع، ترجمه: جواد خاتمی، سبزوار: نشر ابن‌ایمن.
قهپایی، علی (1387). مجمع الرجال، تصحیح: ضیاءالدین اصفهانی، اصفهان: بی‌نا.
کشی، محمد بن عمر (بی‌تا). اختیار معرفة الرجال معروف به رجال برقی، تصحیح: حسن مصطفوی، بی‌جا: بی‌نا.
مجلسی، محمدباقر (1404). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
مدرسی طباطبایی، حسین (1386). میراث مکتوب شیعه، ترجمه: رسول جعفریان، قم: نشر مورخ.
نجاشی، أحمد بن علی (1432). رجال نجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، بی‌جا: مؤسسة النشر الإسلامی.